آموزش قراردادهای اختیار معامله زعفران

اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله شامل دو نوع قرارداد  اختیار معامله(call option) و اختیار معامله فروش (put option) می باشد که ما در اینجا به اختصار کال به جای اختیار معامله خرید و پوت به جای اختیار فروش استفاده خواهد شد. هر یک از قرارداد های کال و پوت میان دو نفر منعقد  میگردد و بابت این معامله مبلغی از طرف خریدار قرارداد به فروشنده قرارداد تعلق میگیرد. این مبلغ قیمت اختیار معامله نامیده میشود. به موجب این قرارداد و پرداخت این مبلغ؛

• در قرارداد کال:خریدار قرارداد این حق را پیدا میکند که در سررسید ،از فروشنده قرارداد،مقدار مشخصی از یک دارایی را به قیمت معین (قیمت اعمال) خریداری نماید. در واقع در این قرارداد خریدار ،حق خرید کالا را خریداری کرده است.
• در قرارداد پوت؛خریدار قرارداد این حق را پیدا میکند که در سررسید ،مقدار مشخصی از یک دارایی را به قیمت معین (قیمت اعمال) به فروشنده قرارداد بفروشد. در واقع در این قرارداد خریدار ،حق فروش کالا را خریداری کرده است.

قیمت اعمال

قیمتی که در آینده ، خرید و فروش کالا موردنظر بر مبنای آن انجام  می گیرد . این مبلغ سررسید قرارداد و هنگام استفاده از اختیار باید پرداخت شود.

قیمت های اعمال توسط بورس برای هر  کالا تعیین میشود. به عنوان مثال اگر قیمت هر گرم زعفران 12500 تومان باشد، بورس 3 قیمت اعمال بیشتر ،کمتر و نزدیک قیمت نقدی تعیین خواهد کرد . مثلا قیمت های 12،13،14 هزار تومانی را برای انجام معامله راه اندازی میکند.

زمان سررسید

بازده زمانی است که در انتهای آن بازه ،خریدار اختیار معامله در صورت تمایل میتواند ارز حقی که اختیار معامله برای او قایل شده است استفاده نماید.زمان سررسید توسط بورس  تعیین میشود.به عنوان مثال بورس ،قیمت های اعمال12،13،14 هزار تومانی را برای زعفران ،برای سررسید اسفند ماه راه اندازی میکند و خریداران در صورت تمایل و با بررسی قیمت های نقدی در اسفند ماه ،تصمیم به استفاده از اختیار خود میگیرند.

انواع اختیار معامله

همان طور که گفتیم اختیار معامله را به دو نوع کلی،اختیار خریدو اختیار فروش میتوان تقسیم نمود:

الف. اختیار خرید

این نوع اختیار معامله به خریدار این اجازه را میدهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در آینده،در زمانی مشخص و به قیمتی معین خریداری نماید.

به عنوان مثال فرض کنید قرارداد خرید را با دارایی پایه زعفران در شرکت بورس کالای یاران قابله معامله میباشد.

فردی برای اسفند ماه میخواد زعفران خریداری کند و پیش بینی میکند که در اسفند ماه قیمت زعفران به بیش از 13 هزار تومن خواهد رسید . هم اکنون قیمت هر گرم زعفران در بازار نقدی در دی ماه ،12500 تومان میباشد. لذا این فرد ،قرارداد خرید را با قیمت اعمال 13 هزار تومان برای سررسید اسفند به قیمت 800 تومان (قیمت قرارداد اختیار) خریداری میکند .اگر پایان اسفند ،پیش بینی وی درست باشد و قیمت نقدی زعفران بیش از 13 هزار تومان باشد(مثلا14هزار تومان)؛این فرد در سررسیدقرارداد اختیار میتواند هر گرم زعفران را با قیمت 13 هزار تومان (قیمت اعمال )از فروشنده اختیار بخرد.

میزان سود و زیان اختیار خریداری شده

در اختیار این فرد در قرارداد خرید به ازای هر گرم زعفران ،200تومان سود کرده است. (سود این فرد برابر1000تومان تفاوت قیمت اعمال با قیمت نقدی است ولی با در نظر گرفتن 800 تومانی که بابت خرید اختیار پرداخت کرده است،در کل معادل 200تومان در هر گرم زعفران سود میکند).

حال اگر برخلاف پیش بینی وی ،قیمت نقدی هر گرم زعفران در سررسید نسبت به دی ماه کاهش داشته باشد و به 12 هزار تومان رسیده باشد.بدیهی است که این فرد از حق خرید خود استفاده نمیکند و اصطلاحا اختیار معامله را اعمال نمیکند(چرا که میتواند در بازار نقدی،هر گرم زعفران را به قیمت کمتر از قیمت اعمال (کمتر از 13هزارتومان )بخرد)و در نتیجه فقط زیانی معادل 800 تومان بابت هزینه خرید اختیار که در ابتدای انعقاد قرارداد پرداخته بود را متحمل میشود.

قابل ذکر است تصمیم گیری برای اعمال قرارداد به عهده خریدار اختیار معامله میباشد. فروشنده اختیار معامله می بایست از تصمیم خریدار تبعیت کند. با توجه به شرایط قیمتی دارایی پایه،ممکن است خریدار اختیار معامله،احساس کند که استفاده از اختیار معامله منفعتی برای او به همراه ندارد که در این حالت میتواند هیچگاه از اختیار معامله خود استفاده ننماید.

ب.اختیار فروش

این نوع اختیار معامله به خریدار خود این اجازه را میدهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در آینده در زمانی مشخص و با قیمتی معین به فروشنده اختیار معامله بفروشد

به عنوان مثال فرض کنید قرارداد فروش با  دارایی پایه زعفران در شرکت بورس کالای ایران قابل معامله میباشد.

فردی میخواد در اسفند ماه محصول خود را بفروشد وپیش بینی میکند در اسفند ماه قیمت زعفران کاهش خواد داشت وبه کمتر از 12 هزار تومان خواهد رسید هم اکنون قیمت هر گرم زعفران در بازار نقدی در دی ماه ،12500 تومان میباشد. لذا این فرد قرارداد فروش را با قیمت اعمال 13 هزار تومان برای سررسید اسفند به قیمت 300تومان (قیمت قرارداد اختیار )خریداری میکند.اگر پایان اسفند،پیش بینی دی درست باشد و قیمت نقدی زعفران به 12هزار تومان برسد؛این فرد در سررسید قرارداد اختیار میتواند هر گرم زعفران را با قیمت 13هزار تومان (قیمت اعمال)به فروشنده اختیار بفروشد.

در اینجا این فرد در قرارداد فروش به ازای هر گرم زعفران ،700تومان سود کرده است.(سود این فرد برابر 1000تومان تفاوت قیمت اعمال با قیمت نقدی است ولی با در نظر گرفتن 300 تومانی که بابت خرید اختیار پرداخت کرده است،در کل معادل 700تومان در هر گرم زعفران سود میکند).

اگر قیمت افزایش یابد

حال اگر بر خلاف پیش بینی وی،قیمت نقدی هر گرم زعفران در سررسید نسبت به دی ماه افزایش داشته باشد و به 14هزار  تومان رسیده باشد . بدیهی است که این فرد از حق فروش خود استفاده نمیکنند واصطلاحا اختیار معامله را اعمال نمیکند(چراکه میتواند در بازار نقدی،هر گرم زعفران را به قیمت پیشتر از قیمت اعمال (از بیشتر 13هزار تومان)بفروشد)و در نتیجه فقط زیانی معادل 300تومان بابت هزینه خرید اختیار که در ابتدای انعقاد قرارداد پرداخته بود را متحمل می شود.

قابل ذکر است تصمیم گیری برای اعمال قرارداد به عهده خریدار اختیار معامله میباشد.فروشنده اختیار معامله میباست از تصمیم خریدار تبعیت کند . باتوجه به شرایط قیمتی دارایی پایه، ممکن است خریدار اختیار معامله ،احساس کند که استفاده از اختیار معامله منفعتی برای او به همراه  ندارد که در این حالت میتواند هیچگاه از اختیار معامله خود استفاده ننماید.

قیمت اختیار

در هر یک از قرارداد خرید وفروش ،خریدار مبلغی را تحت عنوان قیمت اختیار به فروشنده می پردازد . برای مثال در نمادهای معاملاتی مربوط به قیمت های اعمالی که بورس راه اندازی کرده است،مشتریان به قیمت های متفاوتی اقدام به معامله می کنند،به قیمت های که توسط مشتریان ثبت و معامله می شود، قیمت اختیار گفته می شود. در ازای پرداخت این مبلغ،در قرارداد خرید،خریدار این اختیار را خواهد داشت که در سررسید،کالا را به قیمت اعمال از فروشنده خریداری کند، در قرارداد فروش هم خریدار این اختیار را خواهد داشت که در سررسید،کالا را به قیمت اعمال به فروشنده ی اختیار،بفروشد.

اعمال اختیار

هنگامی که خریدار اختیار معامله ،از اختیار خود استفاده می کند.گفته میشود که خریدار قرارداد خود را اعمال کرده است. با توجه به سبک اعمال در قرارداد های اختیار معامله شرکت بورس کالای ایران،اگر خریدار در سررسید،با بررسی قیمت نقدی و قیمت اعمال،تصمیم به استفاده از اختیار خود بگیرد،اصطلاحا گفته میشود که تصمیم به اعمال اختیار خود گرفته است.

اختیار معامله

سبک اعمال

اختیار معامله ها از نظر سبک اعمال به دو دسته کلی تقیسم میشود:اختیار معامله اروپایی و اختیار معامله آمریکایی

>>اختیار معامله اروپایی

اختیار معامله اروپایی،اختیار معامله هایی هستند که اعمال آن ها فقط در زمان سررسید مقرر شده،صورت میپذیرد وخریدار اختیار معامله هیچ گاه زمان قبل از زمان سررسید قید شده در اختیار معامله مجاز به استفاده از اختیار معامله خود نمیباشد. قرارداد های اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران با سبک اعمال اروپایی راه اندازی میشود.

>>اختیار معامله آمریکایی

تفتوتی که این نوع اختیار معامله ها با اختیار معامله های اروپایی دارند در زمان مجاز برای اعمال این اختیار معامله ها میباشد. اختیار  معامله های آمریکایی برخلاف اختیار معامله های اروپایی در هر تاریخی قبل از زمان سررسید قابل اعمال میبشند. مثلا اگر یک اختیار معامله آمریکایی برای مدت 6 ماه بسته شده باشد،چناچه قبل از 6ماه (مثلا بعداز 3 ماه از زمان انعقاد اختیار معامله )،خریدار اختیار معامله احساس کند که با اعمال اختیار معامکله خود، از سود خوبی برخوردار میشود میتواند در همان زمان اختیار معامله را اعمال و از حق خود استفاده کند.

بطور کلی اختیار معامله های آمریکایی در مقایسه با اختیار معامله های اروپایی به دلیل اینکه از ریسک بالاتری برای فروشنده اختیار معامله برخوردار هستند، قیمت بالاتری در مقایسه با اختیار معامله های اروپایی دارند.

وضعیت اختیار معامله از لحاظ بازدهی

وضعیت در سود یا زیان بودن اختیار معامله از نگاه خریدار آن بررسی میشود. یک قراردا اختیار معامله از نظر بازدهی میتواند در یکی از سه حالت زیر باشد:

>>اختیار معامله در سود

یک اختیار معامله را در سود مینامیم اگر چنانچه فرد خریدار با اعمال آن به سود برسد . به عنوان مثال اگر در قرارداد خرید،قیمت نقدی کالا بیشتر از قیمت اعمال قرارداد اختیار باشد،بدین معنی است که خریدار با اعمال اختیار،کالای مورد نظر را با قیمتی کمتر از قیمت قیمت نقدی ،از فروشنده اختیار خرید و در نتیجه سود خواهد برد.

>>اختیارمعامله بی تفاوت

یک اختیار معامله را بی تفاوت مینامیم اگر چنانچه فرد خریدار با اعمال آن نه به سودی برسد و نه زیان کند. برای مثال اگر در قرارداد خرید ،قیمت اعمال قرارداد اختیار برابر با قیمت نقدی کالا باشد،برای خریدار اختیار فرقی ندارد که کالا را از بازارنقدی تهیه کند یا قرارداد را اعمال کند. در نتیجه در این حالت گفته میشود که اختیار معامله بی تفاوت نسبت به سود یا زیان است.

>>اختیار معامله در زیان

یک اختیار معامله را در زیان مینامیم چنانچه خریدار آن با اعمال اختیار معامله زیان کند.طبیعی است که اختیار معامله های در زیان هیچگاه  اعمال نمیشود. به عنوان مثال ار در قرارداد خرید،قیمت نقدی کمتر از قیمت اعمال قرارداد باشد،خریدار با اعمال آن زیان میکند. در نتیجه منطقی نیست که از اختیار خود استفاده کند چرا که میتواند کالای موردنظررابا قیمتی کمتر،از بازار نقدی تهیه کند. در این حالت گفته میشود اختیار معامله در زیان است.

به طور کلی وضعیت بازدهی اختیار معامله خرید و فروش ،برای دارنده آن به شرح زیر است:

وضعیت های اختیار معامله

موقعیت باز

موقعیت باز خرید:در قرارداد خرید و فروش ،کسی که اقدام به خرید اختیار میکند،دارای موقعیت باز خرید خواهد شد و در صورتی که موقعیت باز خود را با اخذ موقعیت معکوس نبندد ،موقعیت باز وی تا سررسید قرارداد باز خواهد بود و در صورت در سود بودن قرارداد،وی امکان اعمال آن را در سررسید خواهد داشت.

دارنده موقعیت باز در قرارداد خرید ،حق خرید کالا را دارد.دارنده موقعیت باز در قرارداد فروش ،حق فروش کالا دارد. در هر صورت در هر دو قرارداد خرید وفروش ،این دارنده موقعیت خرید است که میتواند تصمیم به اعمال و استفاده از حق خود بگیرد ودارنده موقعیت فروش ملزم به ایفای تعهدات است.

موقعیت باز فروش:در قراردادهای خرید وفروش،کسی که در طرف مقابل خریدار مذکور در بند فوق،اقدام به فروش قرارداد اختیار میکند،دارای موقعیت بازفروش خواهد شد و در صورتیکه موقعیت باز خود رابا اخذ موقعیت معکوس نبندد موقعیت باز وی تا سررسید قرارداد باز خواهد بود. در صورتی که موقعیت فروش تا سررسید باز بماند،و دارنده موقعیت خرید  ،تصمیم به اعمال بگیرد،دارنده موقعیت فروش ملزم به ایفا میباشد.در واقع در قرارداد خرید،دارنده موقعیت فروش باید کالا را به قیمت اعمال به دارنده موقعیت خرید تحویل دهد؛در قرارداد فروش نیز دارنده موقعیت فروش باید کالا را به قیمت اعمال از دارنده موقعیت خرید،خریداری کند.

خروج از بازار اختیار خرید و فروش چگونه است؟

الف)دارنده موقعیت خرید اختیار معامله خرید و فروش میتواند به یکی از سه روش زیر از قرارداد خارج شود:

1-موقعیت خود را ببندد:خریدار قرارداد اختیار ،چون قبلا بک قرارداد را خریده پس میتواند با فروش پس از آن قرارداد به شخص دیگر،موقعیت باز خود را بسته واز بازار خارج می شود.

2-از حق خود استفاده کند:خریدار قرارداد اختیار میتواند از حق خود برای خرید یا فروش کالا استفاده نماید و قرارداد را اعمال کند.اعمال بر اساس اختیار معامله اروپایی در تاریخ سررسید ممکن خواهد بود.

3-از حق خود استفاده نکند:خریدار قرارداد اختیار در صورتی که استفاده از حق اختیار به سودش نباشد در تاریخ سررسید از حق خود استفاده نخواهد کرد و خودبه خود قرارداد باطل خواهد شد.

ب)دارنده موقعیت فروش اختیار معامله خرید و فروش نیز چون به عنوان فروشنده در قرارداد شرکت کرده استدر طول دوره معاملاتی و تاقبل از سررسید میتواند قرارداد را به شخص دیگری واگذار کند(یعنی موقعیت معکوس اخذ کند)،موقعیت خود راببندد و از بازار خارج شود.

وجه تضمین اولیه

با توجه به اینکه دارنده موقعیت خرید در قراردادهای اختیار ،حق اعمال دارد،در هر دو قرارداد خرید و فروش ،نیاز به تودیع وجه تضمین ندارد لیکن جهت ثبت سفارش خرید فقط باید ارزش معامله به همراه کارمزدهای مربوطه را در حساب عملیاتی خود داشته باشد. ارزش معامله برابر است با قیمت اختیار موردنظر ضربدر اندازه قرار داد.

ولی از جایی که مشتری فروشنده ملزم ایفای تعهدات در قبال مشتری خریدار میباشد،مشتری برای ثبت سفارش فروش باید مبلغی تحت عنوان وجه تضمین اولیه، در حساب عملیاتی خود داشته باشد.مبلغ محاسبه شده برای وجه تضمین اولیه فقط در زمان ثبت سفارش فروش کاربرد خواهد داشت.این مبلغ ممکن است در روزهای مختلف ،متفاوت باشد. لذا مبلغ آن توسط بورس محاسبه و در تابلو معاملاتی قابل مشاهده است.

وجه تضمین لازم

مبلغ وجه تضمین اولیه فقط برای ثبت سفارشات فروش کاربرد دارد..ولی برای سفارشات فروشی که ثبت ومعامله شده اند و در واقع موقعیت باز فروش محسوب می شود،در پایان جلسه معاملاتی ،بورس مبلغ نهایی وجه تضمین را تحت عنوان وجه تضمین لازم،اعلام و بر اساس آن وضعیت  مشتریان داری موقعیت باز فروش را مشخص مینماید . بدین معنی که بورس هر روز وجه تضمین لازم را محاسبه و در سامانه معاملاتی اعلام میکند . در نتیجه بر اساس مبلغی که هر روز اعلام میشود مشتری میباست حداکثر 70%از مبلغ اعلام شده را در حساب عملیاتی خود داشته باشد در غیر این صورت اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت خواهد کرد. در صورت دریافت اخطاریه ، باید حساب عملیاتی  خود را شارژ نماید یا موقعیت خود را ببندد.

 نماد معالاتی

متشکل از نام دارایی پایه ، ماه ،سال قرارداد، نوع اختیارو قیمت اعمال میباشد. به عنوان مثال نماد SAFES97C13،به شرح زیر است (نماد های زیر برای اختیار معامله در بورس کالا هستند و نه سهام )

قیمت پایانی

اگر قرارداد اختیار معامله ای در یک روز معاملاتی معامله شود،قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ،میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده طی آن روز معاملاتی است.ولی اگر در آن روز معاملاتی ،قراردادی معامله نشود،قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله در روز کاری قبل به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته خواهدشد.که در صورت عدم انجام معامله به صورت متوالی در آن نماد، این روند (استفاده از قیمت پایانی روز قبل)حداکثر تا 2 روز کاری ادامه خواهدداشت ،پس از آن،بورس قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله را بر اساس قیمت پایانی قرارداد های زیر گروه هم ماه آن نماد و یا به صورت تئوریک محاسبه مینماید. قیمت پایانی در محاسبه مقدار وجه تضمین لازم برای هر قرار داد تاثیر خواهد داشت.

لینک سایت بورس کالا

بورس و فرابورس، شباهت ها تفاوت ها

سرمایه گذاری در بورس را از کجا شروع کنیم؟

آموزش قراردادهای اختیار معامله زعفران

آشنایی با معاملات قراردادهای آتی زعفران

قراردادهای سلف موازی استاندارد

چگونه بر روی طلا سرمایه گذاری کنیم؟

اختیارات نامتعارف(Exotic Option)

اختیار متعارف و غیرمتعارف تفاوت ها و شباهت ها

کاربرد قرارداد اختیار معامله

اختیارات نامتعارف و مدیریت ریسک بازار

گرامین بانک پشتوانه کسب و کارهای خرد

کسب وکار الکترونیک راهی برای بهتر دیده شدن

چگونه در اوراق بدهی سرمایه گذاری کنیم؟

عرضه اولیه چیست و چگونه انجام می شود