مروری بر صنعت نفت و گاز ایران

 صنعت نفت و گاز ایران: در این مقاله با نگاهی به تاریخچه نفت ایران، با گذشته صنعت نفت و گاز در ایران آشنا خواهیم شد. همچنین در ادامه میدان های بزرگ نفتی این کشور به همراه آمار ذخایر، تولیدات و مصرف نفت و گاز این کشور مطابق با آخرین آمار ارائه شده ارائه می شود.

برای دانلود فایل پیش بینی قیمت نفت خام تا سال 2050 مناسب برای قرارداد های بالادستی کلیک کنید.

تاریخچه صنعت نفت و گاز ایران

فعالیت های اکتشافی ویلیام دارسی در مناطق جنوبی ایران منجر به کشف نفت در ایران شد. گزارش های زمین شناسی ارائه شده به دارسی نشان داد که حوالی قصر شیرین و شوشتر دارای ساختار زمین شناختی مناسبی می باشند و احتمال وجود داشتن نفت در آن مناطق زیاد است. دارسی بعد از بدست آوردن امتیاز اکتشاف و استخراج نفت در این مناطق فعالیت خودش را شروع کرد. سرانجام در سال 1903 و دو سال بعد از شروع فعالیت اکتشافی، میادین گاز و نفت در اطراف قصر شیرین و در عمق 507 متری کشف شدند.

 به دلیل دور بودن این مناطق از دریا، دارسی در خوزستان به فعالیت های اکتشافی خودش ادامه داد. در سال 1908 (1287 هجری شمسی) و در عمق 360 متری اول چاه نفتی خوزستان کشف شد. بعد از اکتشاف این چاه ها و در سال 1909 شرکت نفت ایران و انگلیس تاسیس شد.

مابین سال های 1908 و 1928 میدان نفتی مسجد سلیمان تنها میدان نفتی فعال در ایران بود. بعد از آن میدان نفتی هفتکل و میدان نفتی آغاجاری شروع به فعالیت کردند. در سال 1329 صنعت ملی ایران در نتیجه تلاشهای دکتر مصدق ملی اعلام شد.

همچنین برای اولین بار در سال 1950 اکتشاف نفت در خلیج فارس صورت گرفت؛ در دهه 1960 بیش از 10 میدان نفتی در قسمت ایرانی خلیج فارس کشف شدند. همچنین در سال 1308 یک سری فعالیت های اکتشافی در شمال ایران و درشرق بابلسر صورت گرفت که بی نتیجه بود.

در سال 1314 مواد نفتی در جنوب قم و در آب های قنات کشف شدند. بعدها دو حلقه چاه در نزدیکی کوه نمک حفاری شدند که منجر به بهره برداری نفت نشدند، ولی بعدها در سال 1328 در تاقدسی البرز در ناحیه قم نفت قابل ملاحظه ای کشف شد. منطقه بعدی که در آن نفت اکتشاف شد عبارت از دشت مغان می باشد که نفت آن منطقه در سال 1345 کشف شد. همچنین به ترتیب در سال های 1346، 1347 و 1360 میدان های گازی در گرگان، خانگیران و سرخش کشف شدند. منبع

میدان های نفت و گاز ایران

کشور ایران هم در مناطق آبی و هم در مناطق خاکی دارای میدان های نفت و گاز می باشد. تعدادی از این میدان ها در حال حاضر فعال می باشند و در برخی دیگر از میادین که با کاهش قابل ملاحظه تولید مواجه شدند و ادامه فعالیت آنها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبوده است، فعالیت بهره برداری متوقف شده است. شرکت ملی نفت ایران مالکیت کل میادین نفتی را بر عهده دارد که دارای چهار زیر مجموعه شرکت مناطق نفت خیز جنوب، شرکت نفت فلات قاره، شرکت نفت مناطق مرکزی و شرکت نفت و گاز اروندان می باشد.

در حال حاضر ایران دارای 145 میدان هیدرکربوری و 297 مخزن نفت و گاز است (که 205 مورد مخزن نفتی و 92 مورد مخزن گازی است). همچنین طبق آمارهایی که وزارت نفت ایران منتشر کرده است، مجموع ذخایر نفت خام و کاندنسیت ایران بیش از 200 میلیارد بشکه می باشد (که تقریبا برابر با 10% از کل ذخایر نفتی اثبات شده در دنیا است).

 میدان نفتی اهواز با ذخیره اثبات شده بیش از 60 میلیارد بشکه به عنوان بزرگترین میدان نفتی ایران (و سومین میدان بزرگ نفتی جهان) شناخته می شود. بزرگترین میادین بعدی به ترتیب عبارت از میدان نفتی گچساران (با 52.9 میلیار بشکه ذخیره نفتی)، میدان نفتی مارون (با 46.7 میلیارد بشکه ذخیره نفتی) می باشد. مشخصات 11 میدان بزرگ نفتی ایران در جدول 1 نشان داده شده است. در ستون های سوم، چهارم و پنج این جدول میزان تولید روزانه، ذخیره قابل برداشت و همچنین میزان ذخیره اثبات شده این میادین بر حسب بشکه و میلیارد بشکه نشان داده شده است منبع.

11 میدان بزرگ نفتی ایران

جدول 1: 11 میدان بزرگ نفتی ایران

تاریخچه صنعت نفت و گاز ایران

ذخایر اثبات شده، تولیدات و مصرف نفت

در برخی از میادین نفت و گازی یک سری مایعات ارزشمندتری هم وجود دارند که به عنوان معیانات گازی شناخته می شوند. به همین دلیل ذخایر نفت خام ایران به همراه معیانات گازی بیان می شود. بر اساس آخرین گزارش سازمان eia میزان ذخایر اثبات شده نفت خام ایران در سال 2021 برابر با 208.6 میلیارد بشکه بوده است که رشد 32 درصدی را نسبت به سال 2015 نشان می دهد. (توجه داشته باشید که آمارهای بدست آمده آخرین آمار به روز رسانی شده می باشد و تفاوت موجود در سالهای آماری به دلیل ماهیت متفاوت آمارها ایجاد شده است).

ذخیار نفت خام

جدول 2: ذخایر اثبات شده نفت خام ایران از سال 2015 تا 2021

تولیدات میدان های نفتی ایران علاوه بر نفت خام شامل یک سری گازهای طبیعی و همچنین معیانات گازی و سایر مایعات می باشد. میزان تولید نفت خام و سایر مایعات از 3497.14 هزار بشکه در روز در سال 2015 به 2808.44 هزار بشکه  در سال 2020رسیده است. هر چند میزان این تولیدات تا سال 2019 بیش از سه میلیون بشکه در روز بوده است، ولی روند کاهشی صورت گرفته از سال 2017 به بعد باعث شده است که میزان تولیدات ایران در سال های اخیر به نزدیکی دو میلیون بشکه در روز برسد. میزان تولید نفت خام، NGPL و سایر مایعات هم روندی مشابه با تولید نفت خام و سایر مایعات داشته است و از 3488.41 هزار بشکه در سال 2015 به 2799.71 هزار بشکه در سال 2020 رسیده است.

آمار تولید نفت خام به همراه معیانات هم از میزان 3293.18 هزار بشکه در روز در سال 2015 به 2665.809 هزار بشکه در روز در سال 2020 رسیده است. آمار NGPL و سایر مایعات هم در ردیف های پایینی جدول 3 نشان داده شده است. نکته جالب توجه این است که میزان تولید سایر مایعات از سال 2017 به عدد صفر رسیده است؛ میزان تولید این مایعات در سال های پیش هم در حدود 500 بشکه در روز بوده است که عدد قابل توجهی نمی باشد.

تولیدات نفت خام

جدول 3 : میزان تولیدات نفت خام، NGPL، معیانات گازی و سایر مایعات ایران از سال 2015 تا 2020

در جدول 4 آمار مصرف نفت خام به همراه فرآورده های پالایشگاهی آن از سال 2013 تا 2018 نشان داده شد است. میزان مصرف کلی نفت خام از سال 2013 تا 2018 از 1931.61 هزار بشکه در روز به 1821.74 هزار بشکه در روز رسیده است. میزان مصرف نفت خام پالایش شده، بنزین موتور، سوخت جت، کروزین، نفت کوره تقطیر شده، نفت کوره پسماد، گازهای مایع سازی شده و همچنین سایر مایعات نفتی هم به ترتیب در ردیف های پایین جدول 4 نشان داده شده است.

مصرف نفت خام

جدول 4: آمار مصرف نفت خام ایران از سال 2013 تا 2018

ذخایر اثبات شده، تولیدات و مصرف گاز طبیعی

میزان ذخایر گاز طبیعی ایران بر حسب تریلیون فوت مکعب از سال 2016 تا 2021 در جدول 5 نشان داده شده است. میزان این ذخایر به دلیل برداشت های صورت گرفته از 1201.38 تریلیون فوت مکعب در سال 2016 به 1200.25 تریلیون فوت مکعب در سال 2021 رسیده است. نکته قابل ذکری که در این مورد وجود دارد عبارت از این است که کشف ذخایر گازی جدید باعث شده است که میزان این ذخایر از سال 2017 تا 2018 و همچنین از سال 2020 تا 2021 یک رشدی را تجربه کند.

برای دانلود فایل پیش بینی قیمت نفت خام تا سال 2050 مناسب برای قرارداد های بالادستی کلیک کنید.

ذخایر گاز طبیعی

جدول 5: ذخایر گاز طبیعی ایران از سال 2016 تا سال 2021

در جدول 6 میزان تولیدات گاز طبیعی ایران بر حسب میلیارد فوت مکعب نشان داده شده است. کشور ایران در سالهای اخیر توجه ویژه ای نسبت به افزایش میزان تولیدات گاز طبیعی (به ویژه از میدان مشترک پارس جنوبی) داشته است. این شرایط باعث شده است که میزان تولیدات گاز طبیعی ایران از 6162.33 میلیارد فوت مکعب در سال 2014 به 8138.05 میلیارد فوت مکعب در سال 2019 برسد که رشدی برابر با 32 درصد را نشان می دهد.

تولید گاز طبیعی

جدول 6: میزان تولیدات گاز طبیعی ایران از سال 2014 تا 2019

گاز طبیعی به دلیل آلایندگی کمتر نسبت به سایر سوخت های فسیلی در سال های اخیر محبوبیت قابل توجهی پیدا کرده است. در کشور ایران هم چنین روندی پیش آمده است و یک سری سیاست هایی بمنظور افزایش مصرف گاز طبیعی اجرا شده است (از جمله گاز رسانی به نقاط دور افتاده و همچنین افزایش خودروهای دوگانه سوز). این موارد باعث شده است که میزان مصرف گاز طبیعی ایران از سال 2014 تا 2018 از 6128.07 میلیارد فوت مکعب به 7361.84 میلیارد فوت مکعب افزایش پیدا کند (رشدی معادل 20 درصد) منبع .

مصرف گاز طبیعی

جدول 7 : میزان مصرف گاز طبیعی ایران از سال 2014 تا 2018

پیش بینی قیمت نفت خام 2050

گزارش تحلیلی صنعت پالایش و فرآوری نفت در ایران و جهان

پیش بینی نرخ ارز تا پایان 1400