بازار چیست و انواع آن کدامند؟

بازار به زبان ساده

بازار به مکان یا فضایی اطلاق می شود که در آن امکان مبادله کالاها، خدمات و اطلاعات توسط دو یا چند طرف  وجود داشته باشد. به منظور اینکه مبادله ای در یک بازار صورت بگیرد حداقل یک طرف فروشنده و حداقل یک طرف خرید کننده باید وجود داشته باشد. طرف فروشنده در ازای دریافت پول، کالا یا خدمات خودش را به خریدار می فروشد.

کلمه بازار همچنین برای موارد دیگری هم به کار گرفته می شود. برای مثال بازار اشاره به مکانی دارد که در آن سهام مبادله می شود. همچنین بازار می تواند به معنای جمعی از افراد باشد که می خواهند محصول یا خدمات خاصی را خریداری کنند.

از نظر فنی بازار عبارت از هر مکانی می باشد که دو نفر در آنجا بتوانند یک مبادله اقتصادی انجام دهند (حتی در صورتیکه این مبادله یک مبادله غیرقانونی باشد). این مبادله می تواند مربوط به کالاها، خدمات، اطلاعات، پول نقد یا هر چیزی باشد که از یک طرف به طرف دیگر انتقال می یابد.

هر چقدر که طرف های عرضه کننده و تقاضا کننده بیشتر باشند، رقابت بیشتری بین شرکت کنندگان در بازار صورت خواهد گرفت و بازار به حالت رقابتی نزدیک تر خواهد شد. بازارها به دلایل مختلف (از جمله نوع محصولاتی که در آنجا فروخته می شوند، موقعیت، طول حیات بازار، اندازه و حوزه مشتریان خودش، دلایل حقوقی و سایر عوامل) دارای چندین حالت می باشند. علاوه بر دو مورد رایج از بازارها (بازارهای فیزیکی و مجازی) انواع دیگری از بازارها وجود دارند که در آن طرفین می توانند اقدام به مبادله کنند. در ادامه انواع بازارها توضیح داده می شود:

بازارهای فیزیکی

 در این بازار خریداران و فروشندگان به صورت فیزیکی در یک مکانی جمع می شوند و کالای مورد نظر را با یک قیمت توافقی مورد مبادله قرار می دهند. برخی از بازاهای فیزیکی شامل مراکز خرید، فروشگاه های بزرگ و فروشگاه های خرده فروشی هستند.

بازارهای مجازی

در این بازارها که به عنوان بازارهای غیرفیزیکی هم شناخته می شوند، افراد با استفاده از اینترنت اقدام به خرید یا فروش کالا یا خدمات می کنند. در این بازارها هیچ گونه نیازی به حضور فیزیکی برای خرید وجود ندارد. فروش ها و حراجی های اینترنتی نمونه ای از این بازارها می باشند.

بازار سیاه

بازار سیاه عبارت از یک بازار غیرقانونی می باشد که در آن مبادلات بدون اطلاع دولت یا سایر مراجع قانونی صورت می گیرد. اکثر بازارهای سیاه به منظور دور زدن قوانین مالیاتی ایجاد شده اند. به همین دلیل است که کشف کردن مبادلات نقدی یا سایر مبادلات پولی به راحتی امکان پذیر نمی باشد.

بازار سیاه بیشتر در کشورهای دارای اقتصادهای دستوری و برنامه ریزی شده (که در آن دولت تولید و توزیع کالاها و خدمات را کنترل می کند) و کشورهای در حال توسعه وجود دارد. همچنین در مواقعی که کمبود کالاها یا خدمات خاصی در اقتصاد وجود داشته باشد، یک سری بازارهای سیاهی ایجاد خواهد شد.

بازارهای سیاه در کشورهای توسعه یافته هم می تواند وجود داشته باشد. این بازارها زمانی ایجاد می شوند که نرخ خاصی بر روی محصولات یا خدمات خاصی وضع شود (به خصوص در زمانیکه تقاضا هم در سطح بالایی قرار داشته باشد). بازار سیاه بلیط ها یکی از این موارد می باشد. زمانی که تقاضای زیادی برای یک کنسرت یا یک مسابقه وجود داشته باشد، برخی از افراد بلیط های خودشان را در بازار سیاه و با قیمت بالاتر خواهند فروخت.

بازار مناقصه (مزایده)

در بازار مناقطه تعداد زیادی از افراد برای خرید و فروش یک سری کالاهای خاص جمع می شوند. خریدار یا شرکت کننده در مناقصه سعی می کند که قیمت بالاتری نسبت به سایر خریداران پیشنهاد دهد. در نهایت محصول به بالاترین قیمت پیشنهاد شده فروخته خواهد شد. یکی از رایج ترین بازارهای مناقصه عبارت از مناقصه های مربوط به خرید خانه می باشد.

بازار مالی

بازار مالی عبارت از مکانی می باشد که در آن سهام، ارزها، اوراق قرضه و سایر موارد بهادار بین دو طرف مبادله می شوند. این بازارها یکی از ارکان جوامع سرمایه داری می باشد و منجر به تامین سرمایه و نقدینگی برای تجارت ها می شوند. این بازارها می توانند فیزیکی یا مجازی باشند. بازارهای مالی شامل بازار سهام یا بورس هایی همانند بازار سهام نیویورک، نزدک، LSE و گروه TMS می باشند. سایر موارد مربوط به بازارهای مالی شامل بازار اوراق قرضه و بازار ارز خارجی می باشند که در آنها افراد ارزهای خارجی را با هم مبادله می کنند.

بازار بر اساس تعداد خریداران و فروشندگان

همچنین بازارها را می توان بر اساس تعداد خریداران  فروشندگان دسته بندی کرد. در این دسته بندی بازارها عبارتند از:

• بازار دارای انحصار کامل در طرف فروشنده: در این بازار یک فروشنده محصولات یا خدمات خودش را به خریداران زیادی می فروشد. این شرایط باعث می شود که انحصار فروشنده از طرف رقبا تهدید نشود و انحصارگر بتواند کنترل کاملی بر روی محصولات و خدمات خودش داشته باشد. طبیعی است که در این بازار فروشنده تعیین کننده قیمت کالاها و خدمات خواهد بود و به تنهایی می تواند آن را تغییر دهد.
• بازار دارای انحصار کامل در طرف خریدار: شرایط این بازار کاملا برعکس شرایط بازار دارای انحصار کامل در طرف فروشنده می باشد. در این بازار یک خریدار وجود دارد و عرضه کنندگان زیادی در بازار حضور دارند. همچنین در این بازار خریدار تعیین کننده قیمت خواهد بود.
• بازار رقابت کامل: در این بازار تعداد خریداران و فروشندگان زیادی وجود دارند. این بازار یک حالت ایده آلی است که در آن کالاها دقیقا مشابه هم می باشند و قیمت ها در پایین ترین سطح ممکن (که زیان ده نیست) قرار دارند. کل تقاضا و کل عرضه در این بازار قیمت را تعیین می کند.
• بازار شبه انحصاری: این بازار یک حالتی مابین بازار رقابت کامل و بازار انحصار کامل می باشد. در این بازار فقط چند طرف فروشنده (بازار شبه انحصاری در طرف فروشنده) یا فقط چند طرف خریدار (بازار شبه انحصاری در طرف خریدار) وجود دارند. خود این بازارها بر اساس نوع تعامل انحصارگران با هم به انواع مختلفی تقسیم می شوند که برای مثال می توان به حالت شبه رقابتی اشاره کرد.

بازارها به چه نحوی کار می کنند

بازارها عبارت از مکان هایی می باشند که در آن خریداران و فروشندگان می توانند در کنار هم جمع شوند و با هم مبادله کنند. در حالت عمومی فقط دو نفر برای ایجاد یک تجارت مورد نیاز می باشد؛ همچنین در حالت حداقلی به طرف سوم هم نیاز وجود دارد تا یک رقابتی ایجاد شود و بازار در حالت تعادل قرار بگیرد. علاوه بر این در بازار رقابت کامل تعداد زیادی از خریداران و فروشندگان فعال وجود دارد.

کارکرد اصلی بازار عبارت از تعیین قیمت برای کالاها و خدمات می باشد. این قیمت از طریق عرضه و تقاضا تعیین می شود. عرضه توسط فروشنده صورت می گیرد و تقاضا از طریق خریداران ایجاد می شود. بازارها تلاش می کنند در یک قمتی به توازن برسند که در آن عرضه و تقاضا در یک حالت تعادلی قرار داشته باشند. ولی این امکان وجود دارد که یک سری عوامل دیگری همانند درآمدها، انتظارات، تکنولوژی، هزینه تولید و تعداد خریداران و فروشندگان موجود در بازار یک سری اختلالاتی را در این تعادل ایجاد کنند.

بازارها ممکن است یک مورد جدید و منحصر به فردی باشند یا برای تامین حقوق مالکیت بر روی کالاها، خدمات و اطلاعات ایجاد شوند. بازارهای موجود در سطح ملی یا در سطوح منطقه ای می توانند به عنوان بازارهای توسعه یافته یا در حال توسعه دسته بندی شوند که عوامل مختلفی در آن دخیل هستند. برخی از عوامل شامل سطوح درآمدی و درجه باز بودن اقتصاد در مقابل تجارت خارجی می باشد.

کنترل بازار

اکثر بازارها (به غیر از بازارهای سیاه) دارای یک سری قوانین و مقرراتی هستند که توسط مقامات صلاحیت دار منطقه ای یا دولتی تعیین می شوند و ماهیت بازار را تشکیل می دهند. برخی از قوانینی که در سطح بازارهای جهانی جود دارند شامل توافقط نامه تجارت بین الملل می باشند. همچنین اکثر کشورهای جهان دارای قانون تجارت خاص خودشان هستند که بر روی تمامی مبادلات صورت گرفته در داخل این کشورها اعمال می شود.