هجینگ (hedging) چیست و چه ریسک و کاربردهایی دارد؟

در این مطلب با معنی کلمه هجینگ و انواع کاربردهای آن آشنا خواهید شد. یک هج (Hedge) عبارت از انجام دادن یک سرمایه­‌گذاری به منظور کاهش دادن ریسک مربوط به تغییرات نامطلوب قیمت یک دارایی است. معمولا یک هج شامل گرفتن یک پوزیشن جبران‌کننده در اوراق بهادار مربوطه می­‌باشد. منبع:

تعریف هج

هجینگ (hedging) مشابه یک سیاست بیمه­‌ای است؛ برای مثال در صورتی که خانه شما در یک منطقه دارای خطر سیل باشد، تمایل خواهید داشت تا از طریق بیمه سیل، دارایی خودتان را در برابر ریسک سیل محافظت کنید (به بیان دیگر شما تمایل به هج کردن آن خواهید داشت). در این مورد شما نمی‌­توانید از وقوع سیل پیشگیری کنید، ولی می‌توانید قبل از وقوع سیل خطرات آن را کاهش دهید. هجینگ به صورت طبیعی یک بده بستانی مابین ریسک و پاداش است؛ با وجود اینکه هجینگ منجر به کاهش ریسک بالقوه می­‌شود، ولی همچنین منجر به از بین رفتن سودهای بالقوه هم می­‌شود. به زبان ساده می­‌توان گفت که هجینگ رایگان نیست.

در مثال مربوط به سیاست بیمه­‌ای سیل شما باید به صورت ماهیانه یک سری هزینه‌­ها را پرداخت کنید و در صورتی‌که هیچ وقت سیل اتفاق نیفتد، هیچ نوع دریافتی نخواهید داشت. با این وجود اکثر افراد ترجیح می­‌دهند که این زیان قابل پیشبینی و محدود را متحمل شوند، ولی هیچ وقت کل دارایی­شان را به صورت یکجا از دست ندهند.

در دنیای سرمایه‌­گذاری، هجینگ دقیقا به همین روش صورت می­‌گیرد. سرمایه­‌گذاران و مدیران مالی از روش‌های مختلف هجینگ استفاده می­‌کنند تا میزان ریسک­‌های موجود را کاهش دهند و آن‌ها را کنترل کنند. به منظور اینکه بتوانیم یک هج مناسب در سرمایه­‌گذاری داشته باشیم، باید از ابزارهای مختلفی به صورت استراتژیک استفاده کنیم تا ریسک مربوط به نوسانات نامطلوب قیمت کاهش پیدا کند.

کاربرد هج

بهترین روش برای انجام این کار عبارت از انجام دادن یک سرمایه­‌گذاری دیگر به صورت هدفمند و کنترل‌شده است. البته موارد مشابه مثال بیمه که در بالا بیان شد، محدود هستند: در مثال مربوط به بیمه سیل، زیان فرد بیمه‌شونده به صورت کامل جبران خواهد شد و احتمالا یک سری مبالغ کسر خواهد شد (برای مثال بابت مالیات). در فضای سرمایه­‌گذاری بحث مربوط به هج پیچیده­‌تر است و علم مربوط به آن ناکامل می­‌باشد.

یک هج کامل عبارت از هجی است که تمامی ریسک‌های مربوط به یک موقعیت یا دارایی را از بین ببرد؛ به عبارت دیگر این هج دارایی همبستگی معکوس 100% نسبت به دارایی باارزش دارد. این شرایط بیشتر دارای ماهیت ایده­‌آل است و کمتر در دنیای واقعی مصداق پیدا می­‌کند و حتی یک هج کامل فرضی هم بدون هزینه نیست. ریسک پایه مربوط به ریسک تغییرات همسو دارایی و هج مطابق انتظار می­‌باشد؛ در واقع پایه به معنای معکوس و ناهمخوانی است. (منبع: https://capital.com/hedging-definition)

نحوه کار هجینگ

رایج‌ترین روش هجینگ در سرمایه­‌گذاری از طریق مشتقات است. مشتقات عبارت از الگوهای بهاداری هستند که همسو با یک یا چند دارایی مرتبط نوسان می­‌کنند. مشتقات شامل قراردادهای اختیارات یا آپشن، سواپ، فیوچرز و فوروارد می­‌باشد. دارایی مربوطه می‌تواند سهام، اوراق قرضه، محصولات، ارزها، شاخص‌ها یا نرخ­‌های بهره باشد. مشتقات می­‌توانند هج­‌های مناسبی در مقابل دارایی­‌های مربوطه باشند، چرا که رابطه مابین این دوتا کم و بیش به صورت مشخصی تعریف شده است. با استفاده از مشتقات می­‌توان یک استراتژی تجاری تنظیم کرد که در نتیجه آن زیان یک سرمایه­‌گذار از طریق سود ایجادشده در مشتق مشابه، کاهش یابد یا جبران شود.

یک مثال

برای مثال در صورتی که فردی 1000 سهم plc را با قیمت 10 دلاری مربوط به هر سهم خریداری کند، می­‌تواند از طریق پوت آپشن آمریکایی 5 دلاری در قیمت استرایک 8 دلاری در پایان سال اقدام به هج کند. این آپشن به این فرد اجازه خواهد داد تا در هر زمانی از سال دیگر، 100 سهم خودش را به قیمت 8 دلار بفروشد. در صورتی که سال آینده این سهم با قیمت 12 دلاری معامله شود، این فرد آپشن را اجرا نخواهد کرد و 5 دلار (قیمت هج) زیان خواهد دید.

این فرد زیان قابل توجهی نخواهد دید چرا که سود شناخته‌نشده وی 200 دلار است (که 195 دلار آن شامل قیمت پوت می­‌باشد). از طرف دیگر در صورتی که این سهم به قمیت صفر دلار معامله شود، این فرد قرارداد آپشن را اجرا خواهد کرد و سهم خودش را به قیمت 8 دلار خواهد فروخت و زیان 200 دلاری خواهد داشت (20 دلار مربوط به قیمت پوت است). این فرد در صورتی که قرارداد آپشن را نداشت، کل سرمایه خودش را از دست می­‌داد.

کارایی یک هج مشتق از طریق عبارت دلتا (delta) بیان می­‌شود که در برخی مواقع به عنوان «نرخ هج» شناخته می­‌شود. دلتا عبارت از مقدار تغییر در قیمت یک مشتق است که به ازای یک دلار تغییر در قیمت دارایی مربوطه مشخص می­شود.

ابزار های هج کردن ریسک

خوشبختانه وجود داشتن انواع مختلف قراردادهای آپشن­‌ها و فیوچرز این اجازه را به سرمایه­‌گذاران داده است تا در مقابل هر نوع سرمایه­‌گذاری هج کنند؛ این سرمایه­‌گذاری­‌ها شامل سهام، نرخ­‌های بهره، ارزها، محصولات و سایر مواردند. درباره صفر تا صد قرارداد فیوچرژ می‌توانید مقاله مربوط به آن را در وبسایت مشاوران خبره کسب و کار ایرانیان بخوانید.

استراتژی هجینگ مشخص و همچنین قیمت­‌گذاری ابزارهای هجینگ بستگی به ریسک منفی اوراق بهادار مدّ نظر دارند که سرمایه­‌گذار متمایل به هج کردن آن می­‌باشد. معمولا هر چقدر که ریسک معکوس بیشتر باشد، هج هم بزرگتر خواهد بود. ریسک معکوس در نتیجه وجود داشتن سطح بالایی از نوسان و در طول زمان افزایش پیدا خواهد کرد؛ آپشنی که بعد از یک دوره طولانی خاتمه می­‌یابد و به اوراق بهادار دارای نوسان بیشتری مرتبط است، به عنوان یک ابزار هجینگ دارای قیمت بالاتری خواهد بود.

هر چقدر که قیمت استرایک در مثال سهام بیان شده در بالا بیشتر باشد، آپشن هم قیمت بالاتری خواهد داشت ولی پوشش قیمتی بیشتری را هم ارائه خواهد کرد. این متغیرها می‌توانند برای ایجاد آپشن ارزانتری تعدیل شوند که پوشش کمتری خواهد داشت؛ همچنین این متغیرها می­‌توانند برای ایجاد آپشن گرانتری تعدیل شوند که پوشش گسترده­‌تری دارد. با این وجود از نقطه­‌ای به بعد، خرید پوشش قیمیتی اضافی از دیدگاه کارایی هزینه­‌ای غیرقابل توجیه می­‌باشد.

هجینگ از طریق ایجاد تنوع

استفاده از مشتقات به منظور هج کردن یک سرمایه­‌گذاری باعث می­‌شود که محاسبه دقیق ریسک امکان­‌پذیر شود، ولی این کار به اندازه­‌گیری ماهرانه نیاز دارد و در اغلب مواقع منجر به از دست رفتن بخشی از سرمایه می‌شود. با این وجود، مشتقات تنها راه ممکن برای هج کردن نیستند.

 تنوع­‌سازی استراتژیک یک پرتفلیو به منظور کاهش دادن ریسک­‌های خاص هم می‌تواند به عنوان یک هج در نظر گرفته شود، هر چند که در برخی مواقع خام می­‌باشد. برای مثال فردی می­‌تواند در شرکت کالاهای لوکسی سرمایه­‌گذری کند که دارای مارجین‌های صعوی است. با این وجود این فرد ممکن است نگران این موضوع باشد که یک رکود منجر به از بین رفتن میزان قابل توجهی از مصرف کالاهای لوکس شود. یک روش مقابله با این ریسک عبارت از خرید سهام دخانیات یا صنایع دخانیات می­‌باشد؛ دلیل این موضوع عبارت از این است که بخش دخانیات دوره­‌های رکود را به صورت مناسبی تحمل می­‌کند و منجر به بدست آمدن درآمد قابل توجهی برای صاحبان خودش می­‌شود.

نقطه ضعف این استراتژی

این استراتژی دارای یک سری نقاط ضعف و قوت است: در صورتی که دستمزدها بالا باشد و شغل­‌های فراوانی وجود داشته باشند، بازار کالاهای لوکس پیشرفت خواهد داشت، ولی سرمایه­‌گذاران محدودی نسبت به تحمل کردن سهام ضدچرخه­‌ای متمایل خواهند بود؛ دلیل این موضوع عبارت از این است که سرمایه­‌ها بیشتر به سمت صنایع جذابتر حرکت خواهند کرد.

 این مورد ریسک­های خاص خودش را هم دارد: هیچ ضمانتی وجود ندارد که سهام کالاهای لوکس و هج به صورت معکوس حرکت کنند. هر دوی این موارد ممکن است به دلیل یک اتفاق فاجعه­‌آمیز کاهش یابند. این اتفاق مصیبت‌بار می‌تواند شامل بحران مالی یا یک دلیل نامرتبط باشد؛ برای مثال اتفاق افتادن سیل در چین منجر به افزایش قیمت تنباکو خواهد شد و ایجاد بحران در مکزیک منجر به افزایش قیمت نقره خواهد شد.

هجینگ اسپریدینگ

در حوزه مربوط به شاخص، کاهش­‌های قیمت معتدل یک مورد کاملا رایج است و همچنین این کاهش­‌ها غیرقابل پیشبینی هستند. سرمایه­‌گذارانی که بر روی این حوزه تمرکز دارند ممکن است بیشتر نگران کاهش­‌های معتدل باشند و کمتر به موارد شدیدتر توجه کنند. معمولا در این شرایط یک پوت اسپرید (put spread) به عنوان یک استراتژی هجینگ بکار گرفته می­‌شود.

در این نوع از اسپرید، سرمایه­‌گذار شاخص یک پوتی را خریداری می­‌کند که دارای قیمت استرایک بالاتری است. این سرمایه­‌گذار در مرحله بعدی یک پوت دارای قیمت پایین­‌تر ولی دارای همان تاریخ سررسید را می­‌فروشد. سرمایه‌گذار براساس روشی که شاخص رفتار می­‌کند یک درجه از پوشش قیمت را دارد که برابر است با تفاوت مابین دو قیمت استرایک. در حالیکه احتمال دارد این مقدار یک مقدار پوشش متوسط باشد، ولی در اغلب مواقع برای پوشش یک کاهش مختصر در شاخص کافی خواهد بود.

ریسک­ های هجینگ

هجینگ تکنیکی است که به منظور کاهش ریسک به کار گرفته می­‌شود، ولی نکته مهمی که همواره باید در نظر داشته باشیم عبارت از این است که تقریبا تمامی روش­‌های هجینگ دارای یک سری نواقص هستند. مورد اولی که در بالا هم بیان شد عبارت از این است که هجینگ یک روش ناقص است و هیچ تضمینی برای موفقیت آن در آینده وجود ندارد؛ همچنین هجینگ این اطمینان را ایجاد نمی­‌کند که زیان­‌ها کاهش پیدا کنند.

در مقابل، سرمایه‌گذار باید نقاط قوت و ضعف هجینگ را به صورت هم‌زمان مد نظر داشته باشد. آیا منفعت مربوط به یک استراتژی خاص بیشتر از هزینه­‌های آن است؟ به دلیل اینکه هجینگ در موارد نادری منجر به ایجاد درآمد برای سرمایه­‌گذار می­‌شود، نکته مهمی که باید همواره به یاد داشته باشیم عبارت از این است که یک هج موفق فقط منجر به پیشگیری از زیان می‌شود.

سرمایه­ گذاری روزمره

اکثر سرمایه‌گذاران در فعالیت‌های مالی خودشان از هجینگ استفاده نمی­‌کنند. همچنین اکثر این افراد از قرارداد مشتقه استفاده نمی­‌کنند. یکی از دلایل این موضوع عبارت از این است که سرمایه­‌گذاران دارای یک استراتژی بلندمدت (همانند افرادی که برای دوره بازنشستگی خودشان پس­‌انداز می­‌کنند)، هیچ تمایلی نسبت به دنبال کردن نوسانات روزمره اوراق بهادار خودشان ندارند. در این موارد نوسانات کوتاه­‌مدت اهمیت زیادی ندارد، چرا که یک سرمایه­‌گذاری به احتمال زیاد همراه با کل بازار رشد خواهد داشت.

در مورد سرمایه­‌گذارانی که در گروه سرمایه­‌گذاران خریدار و نگهدارنده قرار دارند، هیچ دلیلی برای یادگیری هجینگ وجود ندارد. با این وجود به دلیل اینکه شرکت‌ها و صندوق­‌های سرمایه­‌گذاری بزرگ به صورت منظم می­‌خواهند از ابزارهای هجینگ استفاده کنند و به دلیل اینکه این سرمایه­‌گذاران ممکن است نهادهای مالی بزرگتر را دنبال کنند یا حتی جزئی از آن‌ها باشند، شناخت مواردی که شامل هجینگ می­‌باشد اهمیت زیادی دارد چرا که توانایی افراد را برای شناخت بهتر و درک بهتر اقدامات این بازیگران بزرگتر افزایش می‌دهد.