آفت شکاف طبقاتی!!

آفت شکاف طبقاتی با نگاهی به ضریب جینی

اختلاف طبقاتی:

در ساده ترین تعریف میتوان اختلاف طبقاتی را فاصله ی اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی بین افراد یک جامعه دانست که در کشورهای در حال توسعه فقدان برخورداری از حقوق و شرایط اجتماعی برابر نیز علاوه بر نابرابری شرایط  اقتصادی باعث ایجاد وضعیت بدتر و نابرابرتر برای افراد جامعه میگردد.

مساله ای که همواره در همه ی جوامع مورد بحث قرار میگیرد و دولتمردان را تحت فشار میگذارد،شکاف طبقاتی می باشد. از دیدگاه افراد مختلف، این عبارت تعاریف متفاوتی را با خود یدک می کشد،گاهی به خواست دولتمردان طوری تعریف می شود که شکاف موجود جامعه کمتر رخ نمایی کند، گاهی نیز چنان عمیق تعریف می شود که هر اقدام کوچکی نشانه ی رفع این شکاف در جامعه به حساب آید!

اما سوال این است که اختلاف طبقاتی میتواند تعریف واحدی داشته باشد؟این شکاف و نابرابری آفت است یا لازمه ی بقا و پایداری یک جامعه؟!

اختلاف طبقاتی همواره به عنوان یک عامل مخرب در جوامع شناخته شده است چراکه همیشه فشار را بر اقشار ضعیف تر جامعه وارد کرده و باعث ایجاد دور باطل فقر،حس پوچی و ناامیدی در افراد میگردد. زمانی که فاصله و شکاف بین طبقه فرودست جامعه و حلقه قدرت و ثروت بیشتر و بیشتر شود بهره وری و کارامدی افراد جامعه به حداقل خود میرسد و جامعه در آستانه ی “سائوپائولو” شدن قرار میگیرد!!

شکاف طبقاتی در سائوپائولو

سائوپائولو شهری در برزیل است که شکاف بین طبقه ی فرودست و حلقه ی قدرت و ثروت آنچنان واضح است که عده ای با بیشترین ثروت و امکانات در جامعه حضور دارند و عده ای دیگر مانند نفرین شدگان در دوزخ فقر رها شده اند! این تعبیری است که سال ها پیش دکتر حسین راغفر برای بیان شدت شکاف طبقاتی در ایران از آن استفاده کردند.

بسیاری از انقلاب ها و جنگ های داخلی کشور ها نتیجه ی حق طلبی قشر ضعیف جامعه در برابر قشر ثروتمند و مرفه بوده است.وقتی افراد حس پوچی و ناتوانی داشته باشند و شاهد روز به روز ضعیف تر شدن خود و ثروتمند شدن قشر دیگری از جامعه  باشند اگر در خوش بینانه ترین حالت دراثر فقر و ناتوانی به اعتیاد،بی بندوباری و فروپاشی دچار نشوند بازهم قطعا نمیتوانند کارایی بالایی در جامعه داشته باشند چراکه حس نابرابری میتواند امید انسان را گرفته و دستیابی به زندگی بهتر را تبدیل به آرزوی محال بکند.

نگاهی به آمار:

شاخص جینی یا ضریب جینی شاخصی اقتصادی برای سنجش و محاسبه توزیع ثروت در میان مردم است.زمانی كه عدد بدست آمده از طریق ضریب جینی در یك كشور بالا باشد به این معنیست كه اختلاف طبقاتی و نابرابری درآمد در آن كشور بالا است.

این ضریب ارقامی بین 0 تا 100 را شامل می شود و هرچه این رقم به سمت 100نزدیکتر باشد، نشان از شكاف و نابرابری بیشتر درآمدی دارد. در نتیجه برخلاف بسیاری از ضرایب لزوما عدد بزرگتر در این ضریب، امری مثبت نیست. طبق گزارش سازمان ملل در سال 2014 ایران از نظر ضریب جینی در جایگاه شصت و هشتم و بالاتر از كشورهایی چون آمریكا و روسیه قرار گرفته است. اگرچه در این آمار، ایران به نسبت برخی كشور ها جایگاهی بالا و نسبت به برخی جایگاهی پایین تری داشته است اما مساله ای كه در اینجا اهمیت دارد جایگاه ایران در مقایسه با گذشته و به نسبت سالهای قبل خودش میباشد.

تغییرات ضریب جینی در ایران بین سال‌های 1386 تا 1392 مطابق آمار بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد كه این رقم كه در سال 1386 در بالاترین حد خود در این دوره زمانی بوده ، پس از كاهشی متداوم در طی این سال ها، از سال  1391 به بعد ،روندی دائما افزایشی داشته است.

ضریب جینی 2010 تا 2015 ایران

ضریب جینی ایران كه در سال های 2010 تا 2015 بالغ بر 4/37 اعلام شده بود در گزارش توسعه انسانی سازمان ملل در سال 2018، 8/38 اعلام گردیده است كه افزایشی قابل تامل را نشان می دهد. بر اساس این اعداد و ارقام ضریب جینی ایران، در طول سال های اخیر یعنی سال های 2016 و2017 افزایش داشته است كه این مساله در درجه اول نشان از افزایش شكاف و نابرابری درآمدی در جامعه را دارد. منبع

اما بررسی اختلاف طبقاتی تنها از طریق بررسی آمار های اقتصادی کافی نیست،چراکه آمارهای اقتصادی و اقتصادسنجی تنها میتوانند بعد اقتصادی اختلاف طبقاتی را اندازه گیری کرده و ابعاد دیگر آن را در نظر نمیگیرند. احساس نابرابری در برخورداری از امکانات و حقوق برابر در جوامع میتواند از فردی به فرد دیگر با توجه به جنسیت،نژاد و مذهب متفاوت باشد،هرچند که در اصل باید اختلاف طبقاتی فارق از هرگونه تفاوت نژادی، قومی،مذهبی،جنسیتی و غیره تعریف گردد اما مساله در دنیای واقعی پیچیده تر است. چه بسا اگر ضریبی مانند ضریب جینی وجود داشت که میتوانست احساس نابرابری افراد در جامعه و تبعیض در تمام موارد را حتی در اساسی ترین و بدوی ترین حقوق انسانی ،اندازه گیری کند،حال شرایط برای کشور هایی همچون ایران بسیار  بدتر از آمار موجود بود.

عوامل افزایش اختلاف طبقاتی:

در نظر نگرفتن استعداد ذاتی و تفاوت های افراد یک جامعه، پیشرفت فنی و جایگزینی ماشین آلات به جای نیروی کار ساده ودرنتیجه بیکاری گسترده، مصرف گرایی طبقه ی مرفه جامعه،احتکار و گران فروشی، ضعف مدیریتی مدیران جامعه در  سطح کلان، افزایش رانت و فساد روزافزون،توزیع نابرابر فرصت ها و آقازاده سالاری به جای شایسته سالاری از عوامل افزایش اختلاف طبقاتی هستند.

درتمامی جوامع حتی درکشور های توسعه یافته نیز اختلاف طبقاتی وجود دارد اما مسئله این است که جامعه ی بدون اختلاف طبقاتی چگونه میشود؟ اگر در یک جامعه همه ی افراد خواهان مشاغلی همچون پزشکی ،وکالت و شغل هایی از این دست باشند،باقی نیاز های جامعه را چه کسی حاضر است برطرف کند؟! اجازه بدهید سوالم را اینگونه مطرح کنم که آیا اختلاف طبقاتی منجر میشود مشاغلی که نیاز اساسی جوامع هستند شکل بگیرند،یا اگر افراد در جایگاه طبقاتی بهتری قرار بگیرند باز هم حاضر به ادامه دادن شغلشان میباشند؟اگر نه،چه کسانی حاضر هستند صاحبان مشاغل اساسی جامعه مانند بخش حمل و نقل،خدمات و یا حتی آموزش باشند؟؟

یک سوال

 اگرایجاد رفاه درجامعه منجر به کاهش تقاضای این مشاغل شود،آیا پزشکان، وکلا، مهندسان،اقتصاددانان و… میتوانند وظیفه خود را به درستی انجام دهند؟

پاسخ به این سوالات بررسی دقیق تر و زمان بیشتری را طلب میکند،اما به اختصار میتوان اینگونه بیان کرد که برای خروج از این سیکل باطل باید ارزش گذاری های ذهنی به مشاغل را پایان داد، تمامی مشاغل با  هم و در کنار یکدگیر میتوانند موجب تعالی و رشد یک جامعه گردند. اما این امر چگونه میتواند فقط در حد یک شعار باقی نمانده و جامه ی عمل به آن پوشاند؟

واضح و مبرهن است که اگر دولتمردان به صاحبین مشاغل اساسی ارزش بیشتری بدهند و حق و حقوق این قشر از جامعه به موقع پرداخت شود، به دنباله ی آن ارزش گذاری ذهنی افراد نیز دچار دگرگونی میگردد و دیگر تنها مشاغل خاص نیستند که از جایگاه بالای اجتماعی برخوردار هستند. برای جلوگیری از هرگونه نارضایتی اقشار مختلف، باید در جامعه دولت رفاه تشکیل شود،تشکیل دولت رفاه یعنی اقدامی در جهت جلب رضایت همه اقشار جامعه با هر شغل و جایگاه اجتماعی.

درآخر باید گفت ،برای ساختن یک کوه تک تک تکه سنگ ها، با هر رنگ و اندازه ای ارزش دارند و بدون حتی یکی از آنها امکان دارد شاهد ریزش وفروپاشی کوه باشیم! 

تاریخچه برنامه ریزی در ایران و جهان

برنامه و بودجه و اهمیت آن برای شرکت ها