سازمان افقی و سازمان آینده در یک نگاه

مشخصات سازمان افقی

مشخصات عمده یک سازمان افقی عبارتند از:

• سازمان افقی روی روند فرایندها و حجم وظایف افراد متمرکز می باشد.
• سازمان افقی  از تیم‌های چند رشته‌ای و از مجموعه افرادی تشکیل می شود که داخل محدوده یک بخش خاص کار می کنند‌.
• سازمان افقی یک سازمان مسطح است.
• سازمان افقی بر خلاف سازمان های عمودی سنتی لاغر است و چند لایه معدود از مدیران دارد.
• این سازمان به کارکنان تفویض اختیار کرده است و به مدیر فرایند و تیم اختیار کافی برای پیشبرد پروژه ها را داده است.

ساختار سازمان های یک شرکت افقی

حال این سوال مطرح می‌شود که منظور از ساختار سازمان های یک شرکت افقی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که گسترش تکنولوژی و تغییرات سریع محیط بسیاری از شرکت‌های بزرگ را وادار به طراحی سازمان مطابق با محیط تجاری در حال تغییر کرده است.

نکات مهم در مورد سازمان های افقی

با توجه به دستاوردهای حاصل از پیشرفت تکنولوژی، طراحی ساختار سازمانی نو از طریق حذف مرزهای بین بخش‌ها، وظیفه ها و سلسله مراتب سازمانی پیشنهاد شده است. در این حالتهای نوظهور سازمانی، کار توسط تیم های چند رشته ای انجام می شود. تیم هایی که برای تحقق فرآیندهای کلیدی و نه انجام وظایف تشکیل شده‌اند.

به عنوان مثال توسعه محصول، یک فرآیند کلیدی می‌باشد که مستلزم وجود تیمی از متخصصان، مهندسین، تحلیلگران بازار، استراتژیست‌های تجاری و یک صاحب فرآیند است. دیگر فرایند اصلی و کلیدی، فرآیند فروش است که این فرآیند نیز یک مسئول دارد؛ این تیم ممکن است از تعدادی کارکنان فروش و کارشناسان تولید ارسال و قیمت‌گذاری تشکیل شده باشد.

 مدل شرکت های مدرن

سازمانهای پروژه محور

از دیگر اشکالی که سازمان ها برای رسیدن به اهداف خود استفاده می نمایند، سازمان پروژه محور یا سازمان تیم محور است که گاهاً مدیریت پورتفوی پروژه ها و مدیریت پروژه سراسری نیز خوانده می‌شود. یک پروژه مجموعه‌ای از فعالیت هایی است که با هدف انجام و تکمیل یک نتیجه پایانی خاص طراحی و اجرا می‌شوند؛ ویژگی‌های خاص این پروژه عبارت از این است که وقتی اهداف آن محقق می‌شود آن پروژه به پایان می‌رسد.

معمولاً تیم‌های کارکنان و کارگران انجام پروژه‌ها را به عهده دارند و این تیم‌ها به منظور دستیابی به اهداف خاص برای یک پروژه یک شرکت تشکیل می شوند. پس از دستیابی به آن اهداف سازمان منحل می‌شود. این ساختار به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا فعالیت‌های اجرایی را به صورت بهتری انجام دهند و سریع‌تر یاد بگیرند و انعطاف پذیر باشند. خلق یک سازمان پروژه محور، کاری است فراتر از استفاده از تیم ها برای انجام پروژه و مستلزم یک طراحی مجدد و بازنگری کلی در کل سازمان است.

طرح های سازمان وظیفه محور در مقابل طرح های سازمانی پروژه محور

وقتی شرکت بی ام تصمیم گرفت تا در اوایل دهه ۸۰ به سرعت به فعالیت های تولید و بازاریابی کامپیوترهای شخصی بپردازد، برای انجام و تحقق این هدف مهم و اساسی یک تیم پروژه جدید تشکیل داد. وقتی وابرمید تصمیم گرفت تا از محل فروش محصولات جدید درآمد هایش را افزایش دهد، تیم های چند بخشی و یا میان بخشی تشکیل داد تا روی محصول جدید تحقیق کنند. سازمان ها به این شناخت دست پیدا کرده اند که استراتژی های پروژه محور و تیم محور نتایج بهتری به بار می آورند، انعطاف پذیری بیشتری فراهم می کنند، و قدرت پاسخگوی آنها به تغییراتی که در تکنولوژی و بازارها رخ می‌دهد افزایش می یابد.

سازمان های آینده

توسعه جوامع و گسترش و تعمیق علوم و تکنولوژی ساختار سازمان های آینده احتمالاً بسیار متفاوت از سازمان های گذشته و کنونی خواهد بود. پیتر دراکر به تغییر جهت و شکل سازمان‌ها از سازمان فرمان و کنترل به سازمان اطلاعات محور اشاره کرده است. در حقیقت پیشرفت تکنولوژی اطلاعات شیوه انجام کارها را تغییر می‌دهد و سبک جدیدی از ساختار سازمانی را که مبتنی بر جریان‌های اطلاعات و ارتباطات است، بر شرکت ها تحمیل می نماید و تفکر مدیران را تغییر شکل داده و آنها را به سوی الگوهای نو هدایت می کند.

مثال عینی

جنرال موتورز، که همیشه به ایجاد ایده‌ها و پارادیم های مدیریتی قرن بیستم مشهور بود، تحت رهبری رئیس هیئت مدیره خود آلفرد اسلون، متوجه شد که در دهه ۷۰ از حیث برتری در ارائه ایده ها و پارادیم ها منجمد شده است. مدیران این شرکت تصمیم گرفتند که به صورت تدریجی و با تلاش فراوان فرآیند نوسازی شرکت را اجرا نماید؛ لذا شرکت مشترکی با تویوتا در فری مونت در ایالت کالیفرنیا با عنوان کارخانه نومی تشکیل دادند. این کارخانه از روشهای ساده ژاپنی که بر مسئولیت پذیری و تفویض اختیار کارکنان تاکید داشت، استفاده نمودد.

روند های نو در ساختار سازمانی

• سازمان های منعطف

توافق های جدید ایجاد شده در محیط متغیر کسب و کار سازمان‌ها را وادار به طراحی ساختار های منعطف نموده است تا به صورت یک سیستم چابک تر بتوانند به تقاضاها پاسخ گفته و خود را با شرایط جدید همسو نمایند. این امر به معنای حذف ساختارهای سازمانی خشک و به نفع ساختار و سیستمی است که بتواند با بکارگیری مدیریت تغییر پاسخگویی نوآوری و تغییر گردد.

• ارتقاء سازمان های منعطف

در این راستا می‌توان از کار تشکیل تیم های درون شرکتی و برون شرکتی و شبکه‌های ارتباطی استفاده نمود و  مشارکت ها را به منظور کار روی پروژه ها امکان پذیر کرد. به رهبران و مدیران و کارکنان پروژه اختیار داده شده تا تصمیمات خود را اتخاذ نموده و مرزهای میان دپارتمان ها و وظایف را بردارند. ساختارهای افقی و ماتریسی از این نوع می باشند.

• ساختارهای سازمانی کم عمق

با توجه به تغییر محیطی و تکنولوژیکی بسیاری از شرکت‌ها تعداد لایه ها و سطوح مدیریتی خود را کاهش داده‌اند تا ساختار سازمانی کم عمق را ایجاد نمایند. در سازمان های کم عمق بیشتر پست‌های مدیریت میانی حذف شده است و آمار نشان می‌دهد که کارآیی و اثربخشی و سودآوری آنها رو به افزایش است.

• ساختارهای توخالی و تهی

گسترش تکنولوژی در سطح کشورهای در حال توسعه و نیروی کار ارزان در این کشورها باعث ایجاد و افزایش شرکت‌هایی با ساختار توهی شده است. این شرکت‌ها دیگر فعالیت تولیدی نداشته و در جهت بازاریابی و فروش تولیدات و محصولات تولید شده در کشور های در حال توسعه فعالیت می‌نمایند. برخی از شرکت‌های چند ملیتی در حال حاضر به ساختارهای تهی روی آورده‌اند.

• ساختار های عمودی

رشد تکنولوژی و گسترش شبکه‌های اطلاعاتی برخی از شرکت‌ها را به سمت ایجاد شبکه هایی از شرکت‌های مختلف هدایت نموده است. رابطه این شرکت ها می تواند دائم یا موقت باشد. آنها تلاش دارند تا از فرصت‌های به وجود آمده حداکثر استفاده را نموده و با به اشتراک گذاشتن منابع، مهارت ها و استفاده از توانایی های مدیران خود بازارها را تصاحب نموده و منافع حاصل را تسهیم نمایند.

برداشتن موانع سازمانی

نقش محیط و تغییر تکنولوژی در ساختارهای سازمانی

تغییر محیط و نیاز به تغییر تکنولوژی و تولید ایده و محصول جدید منجر به ایجاد ساختارهای جدید برای سازمان ها شده و ساختارهای کهنه را دچار تغییر می نماید. یافتن موانع تغییر و رفع آنها برای بهبود کارایی، کاهش زمان عرضه محصول به بازار و یافتن پاسخ مناسب به نیازهای مشتری موضوع قابل طرح می باشد و خدمات جدید معمولاً توالی از رخدادها را پس از فرآیند تکنولوژی از سر می گذرانند. این توالی از خلق یک مفهوم تکنولوژی شروع و به تدریج به سمت مراحل پرورش و طراحی و آزمایش و تولید و سرانجام بازاریابی آن محصول پیش می‌روند.

انتظارات از ساختار مطلوب سازمانی

• روشن کردن مرزهای مسئولیت و اختیارات.

• امکان تامین خدمات مورد نیاز در داخل هر مدیریت

• ضرورت ایجاد شرایط گسترش تشریک مساعی میان گروهی

• امکان تعمیم روابط ارگانیک و شناوری توانایی ها

• امکان پرورش کادر مدیریت ميانی و متخصص چند بعدی

• کوتاه کردن مسير گردش عمليات

• امکان رشد و گسترش هماهنگ و یا حذف هر یك ازفعاليت ها

• امکان القای انگيزه های الزم در جهت افزایش کارایی و رقابت های سازنده کمی و کيفی

• امکان تعقيب توقعات و مأموریت ها در هر مقطع

• امکان درک مسائل، مشکلات و امکانات محيطی در هرمدیریت و ایجاد تعادل پویا با محيط و شرایط آن
• امکان تعميم سيستم مدیریت پروژه در فعاليتهای مورد نياز