ارزش دفتری چیست و چه کاربردهایی در تصمیمات اقتصادی دارد؟

یکی از فاکتورهای مهم و کلیدی که معمولا سرمایه گذاران برای ارزیابی و اندازه گیری ارزش شرکت ها، دارایی ها و سهام در نظر می گیرند، ارزش دفتری (book value یا net book value) است. با توجه به اهمیتی که امروزه این مفهوم در ادبیات مالی دارد و به عنوان یک معیار مهم در ارزش گذاری ها و بخصوص ارزش گذاری شرکت ها و ارزش گذاری استارت آپ ها و غیره دارد، لازم است که سرمایه گذاران نسبت به درک این مفهوم و محاسبه آن آگاهی یافته و با دید بازتری اقدام به سرمایه گذاری یا هر گونه فعالیت اقتصادی نمایند.

تعریف مفهوم ارزش دفتری

دلیل استفاده از کلمه دفتر، ثبت شدن ارقام و اعداد دارایی ها و بدهی ها در دفتر حسابداری می باشد. ارزش دفتری عبارت از ارزش یا به عبارت بهتر بهای خالص یک دارایی می باشد که در ترازنامه شرکت مرتبط ثبت می شود و نحوه محاسبه کردن آن به صورت زیر یکی از روش های زیر است:

کل هزینه های استهلاک انباشته – قیمت خرید دارایی مورد نظر = ارزش دفتری دارایی

بدهی ها – دارایی ها = ارزش دفتری

تعریفی که امروزه از این عبارت مالی ارائه می شود عبارت است از حقوق صاحبان سهام در ترازنامه تقسیم بر تعداد سهام که مشخص می کند در صورت ورشکسته شدن یک شرکت و بعد از تسویه کامل بدهی ها، هر یک از سهامداران چقدر عایدی از سهم خودشان دارند.

ارزش دفتری شرکت

بنابر تعریف های بیان شده ارزش دفتری یک شرکت برابر است با ارزش کل دارایی های شرکت منهای بدهی. این ارزش در شرکت های پذیرفته شده در بورس بر مبنای سهم بیان می شود و ارزش محاسبه شده هر سهم به صورت دارایی کل شرکت منهای بدهی کل شرکت، تقسیم بر تعداد کل سهام محاسبه می شود.

در برخی مواقع عدد محاسبه شده برای این ارزش یک عدد منفی بدست می آید؛ این شرایط مربوط به زمانی است که بدهی ها و سایر هزینه یک شرکت از دارایی آن شرکت بیشتر باشند و در واقع شرکت زیان دیده باشد.

ارزش دفتری به چه معناست؟

زمانیکه شما اقدام به خرید یک دارایی می کنید، ارزش یا هزینه خرید آن به عنوان ثبت ارزش دارایی خریداری شده در ترازنامه ثبت می شود. با گذشت زمان این دارایی مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرد و هزینه های مستهلک شده منجر به کاهش ارزش دارایی ثبت شده در ترازنامه می شود. هر چند که روش های مورد استفاده برای محاسبه استهلاک یک دیدگاه واقعی در مورد افت واقعی ارزش دارایی ارائه نمی دهند، ولی ارزش دفتری دارایی یا ارزش دفتری اموال یک آگاهی نسبتا دقیقی از ارزش فعلی دارایی یا اموال ارائه می دهد.

تفاوتی که این ارزش با بهای تمام شده دارد عبارت از این است که در بهای تمام شده، درآمدها از ارزش تمام هزینه های صرف شده برای خرید یک دارایی کسر می شود ولی در ارزش دفتری، هزینه ها از ارزش دارایی ها کسر می گردد.

چرا ارزش دفتری مهم است؟

ارزش دفتری به این دلیل اهمیت دارد که اطلاعات مالی برای تصمیم گیری های مهم درباره مدیریت مالی، سرمایه گذاری، برنامه ریزی مالی و تحلیل عملکرد شرکت یا فرد بسیار حائز اهمیت هستند. همچنین، این اطلاعات مالی می توانند به عنوان یک ابزار برای پیش بینی وضعیت آینده شرکت یا فرد نیز استفاده شوند. به طور کلی، ارزش دفتری یک شخص یا سازمان نشان دهنده سلامت مالی آنهاست و می تواند به عنوان یک ابزار برای افزایش اعتماد سرمایه گذاران و بانک ها به شخص یا سازمان کمک کند.

چگونه می توان ارزش دفتری را دقیق محاسبه کرد؟

برای محاسبه ارزش دفتری، باید دو مقدار را بر هم تقسیم کنید: ارزش دفتری (book value) و تعداد سهام در جریان (outstanding shares).
ارزش دفتری برابر است با جمع دارایی های شرکت (assets) منهای بدهی های آن (liabilities). این مقدار به عنوان ارزش شرکت در دفتر حساب ها نشان داده می شود.
بعد از محاسبه ارزش دفتری، باید آن را بر تعداد سهام در جریان تقسیم کنید تا به ارزش دفتری هر سهم برسید.
برای مثال، فرض کنید شرکت X دارایی هایی به ارزش 500،000 میلیون و بدهی هایی به ارزش 200،000 میلیون دارذ. در این صورت، ارزش دفتری شرکت X برابر با 300000 میلیون است. اگر تعداد سهام در جریان شرکت X برابر با 100,000 سهم باشد ارزش دفتری هر سهم برابر با 3هزار است.
به طور خلاصه، برای محاسبه ارزش دفتری، باید ارزش دارایی های شرکت را از بدهی های آن کم کنید، سپس این مقدار را بر تعداد سهام در جریان تقسیم کنید.

مهم ترین ویژگی در محاسبه ارزش دفتری

مهم ترین ویژگی در محاسبه ارزش دفتری عبارت از این است که این مقدار تنها یک تخمین از ارزش واقعی شرکت است و ممکن است با ارزش بازاری (market value) شرکت تفاوت داشته باشد. ارزش بازاری شرکت بر اساس قیمت سهام در بازار محاسبه می شود و ممکن است به دلیل عواملی مانند عوامل اقتصادی و رفتار سرمایه گذاران، با ارزش دفتری شرکت تفاوت داشته باشد. به همین دلیل، برای بررسی وضعیت مالی شرکت، نباید تنها به ارزش دفتری آن توجه کرد و باید با توجه به شرایط بازار و عوامل دیگر نیز تحلیل و بررسی انجام داد.

ارزش دفتری در گرو چه عواملی است؟

ارزش دفتری شرکت بر اساس دارایی های شرکت، سهام و سایر مواردی که در دفتر حساب های شرکت ثبت شده است، محاسبه می شود. عواملی که بر ارزش دفتری تأثیر می گذارند، شامل موارد زیر می باشند:
1- دارایی های شرکت: اگر شرکت دارایی های بیشتر و با کیفیت تر داشته باشد، ارزش دفتری آن نیز بیشتر خواهد بود.
2- سودآوری شرکت: اگر شرکت به صورت پایدار سودآور باشد، این موضوع نشان دهنده قابلیت تولید سود و سودآوری در آینده است که می تواند به افزایش ارزش دفتری شرکت منجر شود.
3- بدهی ها: اگر شرکت بدهی های زیادی داشته باشد، این موضوع ممکن است به کاهش ارزش دفتری منجر شود.
4- رقابت در بازار: اگر شرکت در بازار رقابتی فعالیت می کند، این موضوع ممکن است به کاهش ارزش دفتری منجر شود.
5- شرایط بازار: شرایط بازار و عوامل اقتصادی نیز می توانند بر ارزش دفتری شرکت تأثیرگذار باشند. به عنوان مثال، در بازار ناپایدار، ارزش دفتری شرکت ممکن است کاهش یابد.

دارایی های شرکت و ارزش دفتری

دارایی های شرکت شامل همه دارایی های مالی و غیرمالی شرکت می باشد، از جمله سرمایه گذاری ها، حساب های بانکی، سهام، بدهی ها، اموال ثابت و نقلی، حقوق مالکانه و دارایی های دیگر. این دارایی ها باید به صورت منظم در دفتر حساب های شرکت ثبت شوند تا بتوان ارزش دفتری شرکت را محاسبه کرد.
برای محاسبه ارزش دفتری شرکت، باید دارایی های شرکت را با کمک دفتر حساب های شرکت، سهام و سایر مواردی که در دفتر حساب های شرکت ثبت شده است، محاسبه کرد. سپس باید بدهی های شرکت را از این مجموع کم کرد تا ارزش دفتری شرکت به دست آید.
به عنوان مثال، فرض کنید یک شرکت دارایی های زیر را داشته باشد:
– سهام: 100،000 میلیون
– حساب های بانکی: 50،000 میلیون
– اموال ثابت و نقلی: 200،000 میلیون
– بدهی ها: 50،000 میلیون
مجموع دارایی های شرکت در این صورت برابر است با:
100،000 + 50،000 + 200،000 = 350،000 میلیون
با کم کردن بدهی های شرکت، ارزش دفتری شرکت به دست می آید:
350،000 – 50،000 = 300،000 میلیون
بنابراین، ارزش دفتری شرکت در این مثال برابر با 300،000 میلیون است.

سودآوری شرکت و ارزش دفتری

ارزش دفتری شرکت تنها یکی از عواملی است که برای ارزیابی سودآوری شرکت مورد استفاده قرار می گیرد. عوامل دیگری نظیر درآمد، هزینه ها، سود ناخالص و سود خالص نیز باید در نظر گرفته شوند.
به طور کلی، افزایش ارزش دفتری شرکت می تواند به علت رشد در دارایی های شرکت، کاهش در بدهی ها یا افزایش در قیمت سهام باشد. اما باید توجه داشت که ارزش دفتری شرکت تنها یک عامل از مابین عوامل زیادی است که برای تعیین سودآوری شرکت در نظر گرفته می شود.

بدهی ها و ارزش دفتری

در محاسبه ارزش دفتری بدهی های شرکت نیز باید در نظر گرفته شود، زیرا این عامل می تواند تاثیر مستقیمی بر روی ارزش دفتری شرکت داشته باشد. به طور کلی، افزایش بدهی های شرکت می تواند منجر به کاهش ارزش دفتری شرکت شود، زیرا بدهی ها باعث می شوند سهامداران کمترین قسمت از دارایی های شرکت را به دست آورند.
به علاوه، افزایش بدهی های شرکت ممکن است باعث شود که سود خالص شرکت کاهش یابد، زیرا بخشی از درآمد شرکت باید برای پرداخت بدهی ها استفاده شود. در نتیجه، افزایش بدهی های شرکت ممکن است منجر به کاهش سودآوری شرکت شود.
به طور خلاصه، برای تعیین سودآوری شرکت عوامل مختلفی نظیر درآمد، هزینه ها، سود ناخالص و سود خالص، بدهی ها و ارزش دفتری باید در نظر گرفته شوند. همچنین، باید توجه داشت که هر یک از این عوامل ممکن است باعث تغییر در سودآوری شرکت شوند و باید به طور جداگانه و به صورت کلی مورد بررسی قرار گیرند.

رقابت در بازار و ارزش دفتری

رقابت در بازار نیز یکی از عوامل مهم در تعیین سودآوری شرکت است. در بازارهای رقابتی، شرکت ها باید با رقبای خود رقابت کنند و سعی کنند با ارائه محصولات و خدمات بهتر و با کیفیت تر، مشتریان را جذب کنند.
با این حال، رقابت در بازار ممکن است باعث شود که شرکت ها برای جذب مشتریان، قیمت های پایین تری را ارائه دهند. این موضوع ممکن است منجر به کاهش سودآوری شرکت شود، زیرا هزینه های تولید و ارائه محصولات و خدمات به همان اندازه باقی خواهد ماند، اما درآمد شرکت کاهش خواهد یافت.
در عین حال، ارزش دفتری نیز یکی از عوامل مهم در تعیین سودآوری شرکت است. ارزش دفتری به معنای ارزش دارایی های شرکت است که در دفاتر حسابداری شرکت ثبت شده اند. این ارزش ممکن است با ارزش بازاری دارایی های شرکت متفاوت باشد.
در صورتی که ارزش دفتری دارایی های شرکت بیشتر از ارزش بازاری آنها باشد، شرکت ممکن است به دلیل اینکه دارای دارایی های بیشتری به نظر می رسد، برای جذب سرمایه گذاران، قیمت سهام خود را افزایش دهد. اما در صورتی که ارزش بازاری دارایی های شرکت بیشتر از ارزش دفتری آنها باشد، شرکت ممکن است به دلیل کاهش اعتماد سرمایه گذاران، قیمت سهام خود را کاهش دهد.
بنابراین، برای تعیین سودآوری شرکت، نباید فقط به عوامل داخلی شرکت توجه کرد، بلکه باید عوامل خارجی نظیر رقابت در بازار و ارزش دفتری نیز در نظر گرفته شوند.

شرایط بازار چگونه بر ارزش دفتری تاثیر دارد؟

شرایط بازار می‌توانند تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر ارزش دفتری شرکت‌ها در ایران داشته باشند. در زیر تأثیرات شرایط بازار بر ارزش دفتری را بررسی می‌کنیم:
1. رقابت در بازار: در شرایط رقابتی، شرکت‌هایی که توانسته‌اند نوآوری‌های منحصر به فردی را به بازار عرضه کنند، ممکن است ارزش بالاتری داشته باشند. این شرکت‌ها قادر خواهند بود قیمت‌گذاری بهینه را انجام داده و سهم بازار بیشتری را به خود اختصاص دهند که این موضوع می‌تواند به افزایش ارزش دفتری منجر شود.
2. استقبال بازار از نوآوری‌ها: در صورت عدم استقبال بازار از نوآوری‌ها، ارزش شرکت‌ها ممکن است کاهش یابد. اگر بازار به دنبال راهکارهای سنتی و قدیمی باشد و نوآوری‌ها را نپذیرد، شرکت‌ها ممکن است با مشکلات فروش و رشد روبه‌رو شوند که این موضوع می‌تواند به کاهش ارزش دفتری منجر شود.
3. سرمایه‌گذاری و حمایت دولتی: اگر یک شرکت  قادر به جذب سرمایه‌گذاری‌های قوی و حمایت دولتی باشد، ارزش آن نیز می‌تواند افزایش یابد. سرمایه‌گذاری‌های قوی و حمایت دولتی می‌توانند به شرکت در تحقق اهداف و نوآوری‌های خود کمک کنند و ارزش دفتری را افزایش دهند.
4. منابع مالی و مدیریت مالی: اگر یک شرکت  قادر به تأمین منابع مالی و مدیریت مالی بهینه نباشد، ممکن است مشکلات مالی را تجربه کند و ارزش آن کاهش یابد. منابع مالی کافی و مدیریت مالی صحیح می‌توانند به شرکت در تحقق اهداف و نوآوری‌های خود کمک کنند و ارزش دفتری را افزایش دهند.

آیا معیار مناسبی برای تعیین فرصت خرید می باشد؟

سرمایه گذارانی که ارزش دفتری یک شرکت را به عنوان مبنای معاملات خودشان قرار می دهند، به عدد بیان شده برای این ارزش توجه زیادی می کنند. در صورتیکه عدد به دست آمده برای این ارزش بزرگتر از ارزش یا قیمت سهم باشد، این سهم به عنوان یک فرصت عالی برای خرید کمتر از قیمت واقعی در نظر گرفته می شود.

باید توجه داشت به دلیل اینکه مبنای چنین تصمیم گیری ارزش ثبت شده دارایی های خریداری شده در ترازنامه می باشد، حتما باید نسبت به صحت این عدد و عدم دستکاری آن اطمینان حاصل شود چرا که در غیر اینصورت، تصمیم گرفته شده یک تصمیم اشتباه خواهد بود.

نقاط قوت

شاید بتوان گفت که مهمترین مزیت روش بیان شده عبارت از عدم دخالت استنباط شخصی در محاسبه آن است. با گذشت زمان و استفاده از دارایی، هزینه استهلاک ایجاد می شود و این هزینه ارزش ثبت شده دارایی در ترازنامه شرکت را کاهش می دهد.

سرمایه گذارانی که بر مبنای ارزش یک شرکت اقدام به انجام معامله می کنند، همواره از ارزش دفتری به عنوان یک مبنای بسیار مهم استفاده می کنند؛ همانگونه که در بالا اشاره شد، در صورتیکه بررسی ها نشان دهد که ارزش محاسبه شده از ارزش سهام یک شرکت بیشتر است، این شرکت یک فرصت مناسب برای سرمایه گذاری  خواهد بود.

نقاط ضعف

ارزش دفتری بر مبنای ارزش خرید یک دارایی محاسبه می شود که این موضوع در رابطه با شرکت هایی که ماهیت کار آنها با ماشین آلات و دستگاه ها یا هر چیز قابل خرید سر و کار دارد، هیچ مشکلی را ایجاد نمی کند؛ ولی یک سری شرکت های خدماتی، معاملاتی یا طراحی وجود دارند که بر مبنای تعریف ارائه شده ارزش پایینی برای آنها محاسبه می شود چرا که سرمایه اصلی این شرکت ها نیروی کار متخصصی است که در آنجا فعالیت می کند نه ارزش تجهیزاتی که شرکت خریداری کرده است.

از دیگر نقاط ضعف این ارزش می توان به بالا رفتن قیمت دارایی ها با توجه به تورم و شرایط اقتصادی و همچنین ملموس یا مشهود نبودن مواردی از قبیل حقوق مالکیت معنوی اشاره کرد.

چه زمانی باید از این ملاک استفاده کرد؟

می توان نتیجه گیری کرد شرکت هایی که ماشین آلات متنوع یا ابزارهای بیشتری دارند، ارزش دفتری بیشتری خواهند داشت و شرکت هایی که چنین ابزاری ندارند، ارزش محاسبه شده برای آنها عدد پایین تری خواهد بود. ولی در حالت کلی این روش محاسبه ارزش برای سرمایه گذارانی مناسب است که تمایل دارند بر مبنای ارزش دارایی های یک شرکت اقدام به معامله کنند.

طبیعی است  که در این صورت ارزش شرکت هایی باید مورد مقایسه قرار گیرد که در یک حوزه مشخص و یکسان فعالیت دارند نه شرکت هایی که حوزه فعالیت متفاوتی دارند. به عبارتی ارزش تعریف شده یک معیار مقایسه ای مناسب در یک صنعت مشخص می باشد نه مابین صنایع.

این ارزش از دیدگاه ارزیابی یک ابزار مهم در نظر گرفته می شود و در سطح گسترده ای برای مشخص کردن ارزش یک شرکت و مقایسه قیمت سهام با ارزش واقعی اش استفاده می شود. ولی نکته ای که باید مورد توجه قرار داد عبارت از بکارگیری این روش در کنار سایر گزارش های مالی می باشد که برای مثال می توان به سود آور یا زیان آور بودن شرکت در حال حاضر، نسبت بدهی به دارایی و سایر موارد اشاره کرد.

شرایط اقتصادی و پیچیدگی های موجود باعث شده است که امروزه هر فردی برای سرمایه گذاری از مشاوره های در دسترس بهترین بهره گیری را داشته باشد. سایت متیس یکی از این مشاوران همیار و همپای شما عزیزان در مسیر سرمایه گذاریتان در حوزه های مختلف است که تا رسیدن به اهدافتان پشتیبان و حامی شما می باشد.

خدمات متیس

شرایط بازار به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر ارزش دفتری شرکت‌ها در ایران، می‌تواند نقش مهمی در تعیین ارزش و موفقیت این شرکت‌ها داشته باشد. گروه متیس با مطالعه میدانی در این زمینه گامی مهم برای ارزش گذاری دفتری شرکت ها برداشته است.