پرکاربردترین مشتقات مالی

مشتقات مالی: افراد پول­‌های خودشان را در بازارهای مالی سرمایه­‌گذاری می­‌کنند تا در نتیجه آن یک درآمد خوبی بدست بیاورند. ولی به دلیل تغییرپذیر بودن قیمت­‌های مربوط به اوراق بهادار همانند کالاها، ارز، دارایی­‌ها و سایر موارد، سرمایه‌گذاری در این بازارها دارای ریسک است. در نتیجه این نوسانات، تمامی پیشبینی­‌ها به چالش کشیده می‌شوند. این شرایط منجر به افزایش احتمال کاهش ارزش سرمایه­‌گذاریتان می­‌شود. بنابراین اصلی­‌ترین نگرانی سرمایه­‌گذار عبارت از ریسک مربوط به بازار مالی و میزان سودآور بودن تجارت‌های صورت‌گرفته در این بازار است.

سرمایه­‌گذاری‌های متنوعی در دسترس‌اند که می­‌توانند منجر به تأمین و امنیت یک سرمایه­‌گذار در مقابل ریسک‌ها و نوسانات بازارهای مالی شوند. این سرمایه­‌گذاری­‌ها نه تنها منجر به محافظت از سرمایه­‌گذاران می­‌شود، بلکه همچنین درآمد آن‌ها را هم تضمین می­‌کند. مشتقات از جمله این نوع سرمایه­‌گذاری­‌ها می­‌باشد. در حقیقت شما در نتیجه مطلع شدن در مورد انواع بازارهای مشتقاتی که وجود دارند، شگفت‌­زده خواهید شد. ما در این مقاله مفاهیم و انواع مختلف مشتقات مالی را به صورت دقیق توضیح می­‌دهیم.

قبل از آنکه شروع به بحث در مورد انواع مشتقات مالی کنیم، اجازه دهید تا مقداری در مورد معنای مشتقات توضیح دهیم.

مشتقات چیست؟

مشتقات عبارت از یک سری قراردادهای مالی هستند که ارزش آنها بستگی به دارایی مربوطه دارد. ارزش این دارایی مربوطه در نتیجه شرایط بازار تغییر پیدا می­‌کند. مشتقات می­‌توانند از طریق پیش‌بینی تغییرات قیمت آینده دارایی مربوطه، مورد معامله قرار بگیرند.

قراردادهای مشتقات در سطح گسترده­‌ای و به منظور سفته­‌بازی و بدست آوردن درآمد مناسب مورد استفاده قرار می­‌گیرند. این قراردادها برای اهداف مختلفی همانند هجینگ، دستیابی به دارایی­‌های اضافی و سایر موارد مورد استفاده قرار می­‌گیرند.

انواع مشتقات

چهار نوع مشتقات وجود دارند که در بازارهای سرمایه اغلب کشورها مورد استفاده قرار می­‌گیرند. هر یک از این مشتقات نسبت به یکدیگر متفاوت هستند و در مورد شرایط بازار، عوامل ریسک و سایر موارد یک سری تفاوت‌هایی نسبت به یکدیگر دارند. انواع مختلف مشتقات عبارتند از:

• قراردادهای فوروارد
• قراردادهای فیوچرز
• قراردادهای اختیارات
• قراردادهای سواپ

در ادامه هر یک از این مشتقات مالی به صورت دقیق توضیح داده خواهند شد.

قراردادهای فوروارد

زمانی که دو طرف به منظور خرید یا فروش یک دارایی در یک تاریخ مشخص و در یک قیمت مشخصی در آینده با یکدیگر به توافق می­‌رسند، شرایط این توافق به صورت یک قرارداد فوروارد خواهد بود. قراردادهای فوروارد عبارت از توافقی مابین یک سری طرفین به منظور فروش چیزی در آینده است. قراردادهای فوروارد قابل شخصی‌سازی هستند و ریسک بالایی را در مورد طرف مقابل دارند.

به دلیل اینکه این قرارداد قابلیت شخصی­‌سازی دارد، اندازه قرارداد به شرایط موجود در آن بستگی دارد. قراردادهای فوروارد قابلیت خودتنظیمی دارند و هیچ نیازی به یکسان بودن تضمین­‌ها ندارد. تسویه قرارداد فوروارد در تاریخ سررسید صورت می­‌گیرد و به همین دلیل در دوره انقضاء باید معکوس شوند.

قراردادهای فیوچرز

یک قرارداد فیوچرز همانند قرارداد فوروارد، توافقی برای خرید یا فروش یک ابزار مربوطه در آینده است. به منظور اینکه یک قرارداد فیوچرز منعقد شود، هیچ نیازی به ملاقات خریدار و فروشنده نیست. در واقع توافق مابین این دو طرف از طریق بورس صورت می‌­گیرد. علاوه بر این، اتاق­‌های تهاتر  به عنوان طرف مقابل طرفین خریدار و فروشنده عمل می­‌کند و در نتیجه ریسک اعتباری این نوع قرارداد کاهش می­‌یابد.

قرارداد فیوچرز یک قرارداد استانداردشده­ است، اندازه آن ثابت و قوانین آن از طریق بورس سهام مشخص می‌شود. به دلیل اینکه قراردادهای فیوچرز در بورس سهام لیست شده است و دارای ماهیت استاندارد هستند، این قراردادها به هیچ وجه قابل اصلاح نیستند. به بیان ساده می­‌توان گفت که قراردادهای فیوچرز دارای یک فرمت از قبل تعیین شده، دوره انقضای از قبل مشخص شده و اندازه از قبل معین شده هستند. به دلیل اینکه تضمین­ و تسویه قراردادهای فیوچرز به صورت روزمره صورت می­‌گیرد، این قراردادها به یک مارجین اولیه نیاز دارند.

قراردادهای اختیارات

قراردادهای اختیارات یا آپشن­ ها سومین نوع از قراردادهای مشتقات‌اند. قراردادهای اختیارات تفاوت زیادی نسبت به قراردادهای فوروارد و فیوچرز دارند؛ دلیل این موضوع عبارت از نبودن اجبار برای انفصال قرارداد در یک تاریخ مشخص است. دو نوع قرارداد اختیارات وجود دارد: کال (Call) و پوت (Put).

در اختیارات کال، خریدار بعد از وارد شدن به یک قرارداد، این حق را دارد که یک دارایی را در قیمت از پیش تعیین شده بخرد. این در حالی است که در اختیارات پوت، خریدار حق دارد، ولی بعد از وارد شدن به یک قرارداد هیچ الزامی نسبت به فروختن دارایی در قیمت از پیش تعیین شده ندارد.

در هر دو مورد از این قراردادها خریدار می‌تواند در دوره انقضا یا قبل از آن قرارداد را تسویه کند. بنابراین هر فردی که از قرارداد اختیارات استفاده می­‌کند، می‌تواند چهار پوزیشن مختلف را بگیرد؛ این پوزیشن­‌ها عبارت از پوزیشن لانگ (long) یا شورت (short) در اختیارات کال یا پوت می‌باشند. اختیارات در بازار فرابورس و بورس مورد داد و ستد قرار می­‌گیرند.

قراردادهای سواپ

قراردادهای سواپ به دلیل اینکه دارای قراردادهای مشتقات متنوعی هستند، پیچیده‌­ترین قراردادهای موجودند. قراردادهای سواپ عبارت از یک سری توافقات شخصی مابین طرفین است. طرفین قرارداد توافق می­‌کنند تا جریان نقدی خودشان در آینده را از طریق یک فرمول از پیش تعیین­‌شده با هم مبادله کنند.

اوراق بهادار مربوط به قراردادهای سواپ عبارت از نرخ بهره یا ارز است. به دلیل اینکه هر دو مورد نرخ بهره و ارز دارای ماهیت نوسانی هستند، قراردادهای سواپ دارای ریسک‌اند. قراردادهای سواپ منجر به تأمین شدن طرفین در مقابل ریسک‌های مختلف می­‌شوند.

این قراردادها در بورس­‌های مورد معامله قرار نمی­‌گیرند و بانکداران سرمایه­‌گذار عبارت از واسطه­‌های این قراردادها می­‌باشند. می­‌توان نتیجه­‌گیری کرد که قرادادهای مشتقاتی همانند فورواردها، فیوچرزها و اختیارات بهترین ابزار هجینگ می­‌باشند. معامله­‌کنندگان می­‌توانند نوسانات مربوط به قیمت­‌های آینده را پیش‌بینی کنند و از طریق آن سود مناسبی را کسب کنند.