تاریخچه برنامه ریزی در ایران و جهان(قسمت سوم)

تاریخچه برنامه ریزی در ایران و جهان(قسمت سوم)

در این بخش که سومین بخش از سری مقالات برنامه ریزی در ایران و جهان است به بررسی برنامه های توسعه بعد از انقلاب خواهیم پرداخت.

تاریخچه برنامه ریزی

برنامه ريزي فرهنگي در ايران را مي توان به چهار دوره تقسيم كرد:

1) از شروع فعاليت هاي برنامه ريزي در كشور(سال 1327 تا 1347) كه بخش فرهنگ در آن جايگاه مستقل و مشخصي نداشت.

2) از سال 1347 تا 1356 كه در اين فاصله، بخش فرهنگ هويت مستقل و مشخصي يافت و همه ساله به طور منظم اعتبار جاري و عمراني از بودجه عمومي دولت بدان اختصاص يافت.

3) از انقلاب 1357 تا 1368 كه در آن، جمهوري اسلامي فاقد سياست و برنامه فرهنگي مدون بود و فعاليت هاي فرهنگي عمدتاً براساس ديدگاه هاي رهبر، اصول قانون اساسي و تلقي مديران ارشد نظام مشروعيت مي يافت.

در خلال اين دوره، حوزه هايي مانند سينما، موسيقي و تئاتر در ركود بودند و رونق تعداد معدودي از حوزه هاي فرهنگي همچون كتاب و مطبوعات عمدتاً خود انگيخته و بيش تر ناشي از شرايط خاص آن زمان بود و دولت نقش موثري در آن نداشت.

4) از سال 1368 تا به امروز كه دولت نقشي سازمان يافته در حوزه فرهنگ بر عهده گرفت.

مشخصات برنامه های عمرانی کشور بعد از انقلاب

منبع: مشروح مذاکرات مجلس و قوانین برنامه های پنج ساله توسعه کشورhttp://www.rrk.ir/laws/?CatCode=64

بی ثباتی های ابتدای انقلاب و بلافاصله حمله عراق به ایران شرایط را برای برنامه ریزی های بلند مدت و میان مدت برای کشور از بین برده بود.

اما با پایان جنگ و ضرورت های موجود برای بازسازی هر چه سریعتر کشور، برنامه پنج ساله اول توسعه توسط دفتر اقتصاد کلان معاونت امور اقتصادی وزارت برنامه و بودجه در پنج فصل تهیه و به شورای اقتصاد پیشنهاد شد .

نهایتاً سند برنامه اول توسعه در اواخر سال ۱۳۶۸ به تصویب مجلس رسید و همان سال به عنوان سال ابتدایی اجرای برنامه اعلام شد.

هدف های کلی برنامه اول

1- بازسازی و تجهیز بنیه دفاعی

2-بازسازی و نوسازی ظرفیتهای تولیدی و زیربنایی و مراکز جمعیتی خسارت دیده در طول جنگ تحمیلی

3-گسترش کمی و ارتقاء کیفی فرهنگ عمومی

4-تأمین حداقل نیازهای اساسی آحاد مردم

5-تعیین و اصلاح الگوی مصرف

6-اصلاح سازمان و مدیریت اجرایی و قضایی کشور

با وجود اینکه برای بازسازی کشور، حساب ویژه ای روی برنامه پنج ساله اول توسعه باز شده بود، اما در عمل بسیاری از اهداف مشخص شده در برنامه محقق نشد .
به نظر می رسد می رسد که فقدان پایگاه نظری برای برنامه توسعه، بلند پروازانه بودن اهداف تعیین شده و ناسازگاری اهداف با یکدیگر که گاهی دو هدف را در تضاد با هم قرار می داد، از سری دلایل عدم موفقیت برنامه اول توسعه باشد.

برنامه پنج ساله دوم توسعه؛ تمرکز بر آزادسازی اقتصادی

با پایان یافتن برنامه پنج ساله اول در سال ۷۳، تلاش برای تدوین برنامه پنج سال دوم شروع شد.

برنامه دوم برای سال های ۷۴ تا پایان ۷۸ طراحی شده بود که از نظر ساختار و ماهیت تفاوت چندانی با برنامه اول نداشت و این برنامه هم مبتنی بر آزادسازی اقتصادی و خصوصی سازی بود.

هدف های کلان کیفی برنامه دوم

1- تلاش در جهت تحقق عدالت اجتماعی

2-رشد فضائل بر اساس اخلاق اسلامی

3-هدایت جوانان و نوجوانان در عرصه های ایمان مذهبی

4-فرهنگ خودی، خلافیت و …، افزایش بهره وری

5-تربیت نیروی انسانی مورد نیاز

6- تلاش در جهت کاهش وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای حاصل از نفت

7-ایجاد تعادل در بخشهای اقتصادی (تعاونی،خصوصی و دولتی)

8-رعایت اصول عزت و حکمت و مصلحت کشور در سیاست خارجی

9-تقویت بنیه دفاعی کشور

در بررسی و تحليل عملكرد بخش فرهنگ در اين دو برنامه مي بينيم كه تقریبا هیچکدام از اهداف كيفي محقق نشده اند و اساساً شاخصي براي سنجش تحقق اهداف كيفي پيش بيني نشده است.

در قانون برنامه اول و دوم:

دولت براي تقويت بخش خصوصي فعال در امر فرهنگ، رونق بازار كالاها و خدمات فرهنگي، تقويت استقلال اقتصادي اين بخش و افزايش كمي و كيفي توليدات فرهنگي، پرداخت يارانه به بخش فرهنگ را در دستور كار خود قرار داده .

در طول ده سال گذشته بيش از 1000 ميليارد ريال به صورت مستقيم و غير مستقيم به بخش فرهنگ وارد شده؛ اما نحوه پرداخت اين يارانه ها به گونه اي بوده كه به نظر نمي رسد اهداف اصلي از پرداخت يارانه تحقق يافته باشد .

در خلال اين دو برنامه، دستگاه هاي اجرايي جديد با اهدافي نو و نانوشته به دستگاه هاي اجرايي موجود در بخش فرهنگ اضافه شدند و علاوه بر اين كه به گسترش دوباره كاري ها و موازي كاري ها دامن زدند، موجب شدند تا اعتبارات قليل بخش فرهنگ بين تعداد بيش تري از دستگاه هاي اجرايي توزيع شود. منبع

*در قسمت های بعدی سری مقالات برنامه ریزی در ایران و جهان به بررسی برنامه های سوم به بعد خواهیم پرداخت*

راه کارهای افزایش فروش را در این صفحه بخوانید