آشنایی با بودجه و تعاریف موجود در آن

بودجه کل کشور:

آشنایی با بودجه و بخش های مختلف آن یکی از موضوعاتبرنامه کلی دولت است که برای یک سال مالی تهیه حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیات و هدف‌های قانونی می‌شود و از سه بخش تشکیل شده است که این سه بخش عبارتند از:

اجزای بودجه

۱_ بودجه عمومی دولت

الف) پیش‌بینی دریافت‌ها و منابع تامین اعتبار که مستقیم و غیرمستقیم در سال مالی قانون بودجه به وسیله دستگاه ها از طریق حساب های خزانه داری کل گرفته می‌شود.

ب) پیش بینی پرداخت هایی که از محل درآمد عمومی یا اختصاصی برای اعتبارات جاری و عمرانی و اختصاصی دستگاه‌های اجرایی می‌تواند در سال مربوط انجام دهد.

۲_ بودجه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها

۳_ بودجه موسساتی که تحت عنوان غیر از عناوین فوق در بودجه کشور منظور می‌شود.

نکته:

با دقت بیشتر در تعریف بودجه در می‌یابیم که سه جنبه سیاسی مالی و برنامه‌ای جز ماهیت بودجه می باشند هر تعریفی از بودجه باید بر پایه های سه گانه مسئول تکیه داشته باشد منتها هر دسته از تعاریف بودجه به مناسبت شرایط و اوضاع و احوال حاکم بر یکی از جنبه های سه گانه نامبرده تاکید بیشتری کرده است به بیان دیگر هر نوع بودجه به مفهوم واقعی آن دارای آثار و ابعاد سیاسی و مالی و برنامه‌ای است و این سه بُعد از هم جدا نشدنی و ذاتی بودجه در همدیگر تاثیر متقابل و همیشگی دارند.

ویژگی های بودجه

_ بودجه برنامه مالی دولت است.

_ بودجه برای یک سال مالی تهیه می شود.

_ بودجه در برگیرنده همه درآمدها و هزینه‌های دولت در قالب بودجه عمومی بودجه، شرکت‌های دولتی و بودجه سایر موسسات انتفاعی وابسته به دولت است.

_ هزینه ها برای رسیدن به سیاست‌ها و هدف‌های معین و قانونی دولت است.

_ سندی است که باید به تصویب قوه مقننه برسد.

_ هر برنامه به خصوص برنامه مالی باید دارای سه بعدی روش مشخص و اطلاعات مشخص و طبقه بندی مشخص باشد بودجه برنامه مالی است پس روش بودجه‌ریزی و طبقه بندی

بودجه‌ای و تعاریفی که به اطلاعات مشخص بیانجامد باید تدوین شود.

_ بودجه دخل و خرج دولت است.

ارکان دستگاه های اجرا کننده بودجه:

_رئیس جمهور

_هیات دولت

_وزارت امور اقتصادی و دارایی:( خزانه داری کل ،خزانه معین استان ها، بانک مرکزی، بانکهای دولتی و خصوصی، بیمه ،گمرک)

_ دستگاه‌های اجرایی مجری:( وزارتخانه ها و موسسات دولتی، زیرمجموعه های استانی ،شرکت های دولتی)

_ سازمان مدیریت و برنامه ریزی:( زیرمجموعه های استانی)

سال مالی:

یک سال شمسی که از اول فروردین ماه هر سال شروع می‌شود و به آخر اسفند ماه همان سال ختم می شود لیکن در مورد افراد حقوقی خصوصی مشمول مالیات که سال مالی آنها به موجب اساسنامه پارسال مالیاتی آنها تطبیق می‌کند درآمد سال مالی آنها به جای سال مالیاتی مبنای تشخیص مالیات قرار می‌گیرد و موعد تسلیم اظهارنامه آنها و ترازنامه و حساب سود و زیان و سررسید پرداخت آنها چهار ماه شمسی پس از سال مالی می‌باشد اما در مورد دستگاه های دولتی مشمول قانون محاسبات سال مالی بر سال شمسی منطبق میباشد.

اعتبارات جاری:

منظور اعتباراتی است که در برنامه‌های عمرانی پنج‌ساله به صورت کلی و در بودجه عمومی دولت به تفکیک جهت تأمین هزینه‌های جاری دولت و همچنین هزینه نگهداشت سطح فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی دولت پیش‌بینی می‌شود.

اعتبارات عمرانی:

منظور اعتباراتی است که در برنامه‌های عمرانی پنج‌ساله به صورت کلی و در بودجه عمومی دولت به تفکیک جهت اجرای طرح‌های عمرانی(اعتبارات عمرانی ثابت) و همچنین توسعه هزینه‌های جاری مربوط به برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی دولت(اعتبارات عمرانی غیر ثابت) پیش بینی می شود.

دریافتهای دولت:

عبارت است از کلیه وجوهی که تحت عنوان درآمد عمومی و درآمد اختصاصی و درآمد شرکت‌های دولتی و سایر منابع تامین اعتبار و سپرده‌ها و هدایا به استثنا هدایایی که برای مصارف خاص ای اهدا میگردد و مانند این ها و سایر وجوهی که به موجب قانون باید در حساب‌های خزانه داری کل متمرکز شود.

سایر منابع تامین اعتبار:

عبارتند از منابعی که تحت عنوان وام، انتشار اوراق قرضه، برگشتی از پرداخت‌های سال‌های قبل و عناوین مشابه در قانون بودجه کل کشور پیش‌بینی می‌شود و ماهیت درآمد ندارد.

درآمد عمومی:

درآمد وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و مالیات و سود سهام شرکت های دولتی و درآمد حاصل از انحصارات و مالکیت و سایر درآمدهای که در قانون بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد عمومی  منظور می شود، درآمد عمومی محسوب می‌شود.

درآمد اختصاصی:

درآمد اختصاصی عبارت است از درآمد هایی که به موجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد اختصاصی منظور می گردد. منابع مالی حساب مستقل وجوه اختصاصی دستگاه‌های اجرایی را درآمدهای اختصاصی تشکیل می دهد درآمدهای اختصاصی به درآمدهای اطلاق می شود که با اجازه قانون تحصیل و در بودجه سالانه کل کشور تحت عنوان درآمد اختصاصی پیش بینی و برای تامین هزینه های خاصی که برای اجرای فعالیت‌ها و برنامه‌های دستگاه‌های اجرایی ضروری است مصرف می گردد.

تفاوت درآمد عمومی و درآمد اختصاصی:

درآمدهای عمومی به صورت تخمینی در بودجه پیش‌بینی می‌شود و دستگاه های وصل کننده می توانند به میزان کمتر یا بیشتر از مبالغ پیش‌بینی شده در قانون بودجه وصول کنند و میزان نحوه ی مصرف آنها از قبل مشخص نبوده و محدود به هزینه های خاصی نمی باشد و در خزان تحت عنوان درآمد عمومی نگهداری نگه دارد. اما درآمدهای اختصاصی قبل از وصول دستگاه‌ اجرای وصول کننده درآمدها و میزان وصول آنها باید در برابر میزان تعیین شده در قانون بودجه باشد و در خزانه تحت عنوان درآمد اختصاصی نگهداری می‌شود‌‌.

اعتبار مصوب:

اعتبار مصوب عبارت است از اجازه ایجاد هزینه یا تعهد به میزان معین برای سازمان دولتی در قبال دریافت کالا و خدمات مورد استفاده جهت اجرای برنامه ها و فعالیت های مصوب.

تامین اعتبار:

اختصاص تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب برای هزینه معین را تأمین اعتبار می گویند به این معنا که آیا در بودجه مصوب برای خرید آن کالا یا انجام خدمت اعتبار لازم پیش بینی شده است یا خیر.

هزینه:

طبق قانون محاسبات هزینه عبارت است از پرداخت هایی که به صورت قطعی به ذی نفع در قبال تعهد و طبق مقررات و قوانین پرداخت می‌شود.

مازاد/کسری:

در حسابداری بازرگانی معمولاً ترازنامه سود و زیان گرفته می‌شود ولی در حسابداری دولتی به حساب این صورت ها، صورت تراز دفتر کل و درآمد و هزینه گرفته می‌شود که اگر درآمد بیش از هزینه باشد مازاد و اگر هزینه بیش از درآمد باشد به معنی کسری است.

تنخواه:

وجوهی است که از دهنده تنها به گیرنده تنها به طور موقت مستقل می شود و درصد رسید و مشخص باید تسویه گردد.

انواع تنخواه گردانها در نظام مالی دولت:

تنخواه گردان خزانه:

تنخواه گردان خزانه عبارت است از اعتبار بانکی در حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران که به موجب قانون اجازه استفاده از آن به میزان معینی در هر سال مالی برای رفع احتیاجات نقدی خزانه در همان سال به وزارت امور اقتصادی و دارایی داده می‌شود و منتها تا پایان سال واریز می گردد. میزان تنخواه گردان فوق معمولاً همه ساله به موجب تبصره یک قانون سالانه بودجه کل کشور تعیین می گردد.

تنخواه گردان استان:

 تنخواه گردان استان عبارت است از و چیکه خزانه از محل اعتبارات مصوب به منظور ایجاد تسهیلات لازم در پرداخت هزینه های جاری و عمرانی دستگاه‌های اجرایی محلی تابع نظام بودجه استانی در اختیار نمایندگی های خزان در مرکز هر استان قرار می دهد.

تنخواه گردان حسابداری:

 تنخواه گردان حسابداری عبارت هستند و چیزی که خزانه یا نمایندگی خزانه در استان از محل اعتبارات مصوب برای انجام بعضی از هزینه‌های سال جاری و تعهدات قابل پرداخت سال‌های قبل در اختیار ذیحساب قرار می‌دهد تا در قبال حواله های صادر شده واریز و با صدور درخواست وجه مجدد دریافت گردد.

تنخواه گردان پرداخت:

تنخواه گردان پرداخت عبارت است از وجه از محل تنخواه گردان حسابداری از طرف ذیحساب و با تایید و رئیس موسسه یا مقامات مجاز از طرف آنها برای انجام برخی از هزینه‌ها در اختیار واحد و یا مامورین ای که به موجب این قانون و آیین‌نامه‌های اجرایی آن مجاز به دریافت تنخواه گردان هستند قرار می‌گیرد تا به تدریج که هزینه‌های مربوط انجام می‌شود اسناد هزینه تحویل و مجدداً وجه دریافت دارند.

تنخواه گردان وجوه سپرده:

عبارت است از مبلغی که برای تامین استرداد سپرده ها از طریق خزانه در وجه به حسابی که بدین منظور افتتاح شده است پرداخت می‌شود و برابر آیین‌نامه مربوطه در نوبت‌های بعد معادل وجوه استردادی ذیحساب از خزانه درخواست و دریافت وجه سپرده این مربوط را می‌نماید.

تنخواه گردان اوراق بهادار:

عبارت است از مبلغی که به صورت اوراق بهادار به منظور فروش در اختیار ذیحسابی قرار می‌گیرد تا پس از فروش اوراق مزبور وجوه آن به حساب درآمد عمومی منظور نموده و در نوبت‌های بعد معادل وجوه واریزی به حساب مزبور از طرف اداره کل اوراق بهادار به میزان اولیه رسانده می شود.

_منبع: بودجه ریزی دولتی